Budget 2023 पहिला अर्थसंकल्प ईस्ट इंडिया कंपनीने सादर केला

देशाचा पहिला अर्थसंकल्प 163 वर्षांपूर्वी ब्रिटिश राजवटीत सादर करण्यात आला होता. ते स्कॉटिश अर्थशास्त्रज्ञ आणि राजकारणी जेम्स विल्सन यांनी ईस्ट इंडिया कंपनीच्या वतीने ब्रिटिश राजवटीला सादर केले होते. हा अर्थसंकल्प 7 एप्रिल 1860 रोजी सादर करण्यात आला. केंद्रीय अर्थसंकल्पाच्या पहिल्या 30 वर्षांत त्यामध्ये पायाभूत सुविधा या शब्दाचा उल्लेखही नव्हता. अर्थसंकल्प हा शब्द 20 व्या शतकाच्या सुरूवातीस प्रथम सादर करण्यात आला.

स्वतंत्र भारताचा पहिला अर्थसंकल्प 16 नोव्हेंबर 1947 रोजी सादर करण्यात आला. हे देशाचे पहिले अर्थमंत्री आरके शानुखम चेट्टी यांनी सादर केले होते. हा एक प्रकारे भारतीय अर्थव्यवस्थेचा आढावा अहवाल असला तरी. या अर्थसंकल्पात कोणताही नवीन कर जाहीर करण्यात आलेला नाही. या अर्थसंकल्पाच्या एकूण रकमेपैकी सुमारे 46% म्हणजे सुमारे 92.74 कोटी रुपये संरक्षण सेवांसाठी देण्यात आले.

असे मानले जाते की स्वतंत्र भारताच्या अर्थसंकल्पाची कल्पना प्रा. प्रशांतचंद्र महालनोबिस यांनी केले. स्वतंत्र भारताच्या अर्थसंकल्पाची संकल्पना त्यांनी तयार केली होती. ते भारतीय शास्त्रज्ञ आणि सांख्यिकीशास्त्रज्ञ होते. लंडनमधील केंब्रिज विद्यापीठातून त्यांनी भौतिकशास्त्र आणि गणित या दोन्ही विषयांत पदवी मिळवली. ते भारताच्या नियोजन आयोगाचे सदस्यही राहिले आहेत. प्रशांत चंद्र महालनोबिस यांच्या आर्थिक नियोजन आणि सांख्यिकी विकासाच्या क्षेत्रातील उल्लेखनीय योगदानाच्या स्मरणार्थ, भारत सरकार त्यांचा जन्मदिन 29 जून दरवर्षी 'सांख्यिकी दिन' म्हणून साजरा करते.