Kalpvas in Mahakumbh 2025 : 13 जानेवारी, सोमवारपासून महाकुंभ सुरू होत आहे. पौष महिन्याची पौर्णिमाही याच दिवशी येते. अशा स्थितीत या तिथीचे महत्त्व अधिकच वाढते. त्याचबरोबर बुधवार, 26 फेब्रुवारी रोजी महाशिवरात्रीने महाकुंभाची सांगता होणार आहे. महाकुंभाच्या वेळी लोक कल्पवासाचे नियम घेतात आणि पूर्ण भक्तीने त्याचे पालन करतात.
असे मानले जाते की महाकुंभ दरम्यान कल्पवास पाळणाऱ्या व्यक्तीला देवाची कृपा प्राप्त होते आणि त्याच्या जीवनात सुख, समृद्धी, सौभाग्य, समृद्धी आणि सकारात्मकता वास करते. अशात जाणून घेऊया कल्पवास म्हणजे काय, त्याचे महत्त्व आणि त्यासंबंधीचे नियम.
कल्पवास म्हणजे काय?
कल्पवास म्हणजे संगमाच्या काठावर महिनाभर राहणे आणि वेद अभ्यास, ध्यान आणि उपासना करणे. असे मानले जाते की सूर्य मकर राशीत प्रवेश केल्यावर सुरू होणारा एक महिन्याचा कल्प, ब्रह्मदेवाच्या एका दिवसाच्या कल्पाइतके पुण्य देतो.
कल्पवासाचे महत्त्व काय?
कल्पवासात, काही विशेष धार्मिक नियमांचे पालन करून भक्त एक महिना प्रयागमधील संगमच्या काठावर राहतात. काही लोक मकर संक्रांतीपासून कल्पवास सुरू करतात. असे मानले जाते की कल्पवास हे मनुष्याच्या आध्यात्मिक विकासाचे एक महत्त्वाचे साधन आहे. संपूर्ण महिना संगमावर राहून पुण्य प्राप्त करण्याच्या या प्रथेला कल्पवास म्हणतात.
असे म्हणतात की कल्पवास केल्याने इच्छित फळ मिळते आणि अनेक जन्मांच्या बंधनातून मुक्ती मिळते. महाभारतानुसार कल्पवास केल्याने जेवढे पुण्य प्राप्त होते तेवढे पुण्य शंभर वर्षे अन्न न खाता तपश्चर्या केल्याने मिळते. या काळात शुद्ध पांढरे किंवा पिवळ्या रंगाचे कपडे घालणे योग्य आहे. कल्पवासाचा सर्वात कमी कालावधी एक रात्र आहे. यापेक्षा मोठी कोणतीही संख्या म्हणजे तीन रात्री, तीन महिने, सहा महिने, सहा वर्षे, बारा वर्षे किंवा आयुष्यभर.
कल्पवासाचे नियम काय आहेत?
पद्मपुराणात महर्षी दत्तात्रेय यांनी सांगितलेल्या कल्पवासाच्या नियमांनुसार, जे लोक कल्पवासात 45 दिवस राहतात त्यांनी 21 नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे. हे 21 नियम आहेत: सत्य वचनाचे पालन, अहिंसेचे पालन, इंद्रियांवर नियंत्रण, सर्व प्राणिमात्रांप्रती करुणा, ब्रह्मचर्य पाळणे, व्यसनांचा त्याग, ब्रह्म मुहूर्तावर उठणे, पवित्र नदीत दररोज तीन वेळा स्नान करणे, त्रिकाल संध्याचे ध्यान, पिंडदान, दान, अंतर्मुख होऊन नामस्मरण करणे, सत्संगाचे आयोजन करणे, सोडवलेल्या क्षेत्राबाहेर न जाणे, कोणावरही टीका न करणे, संत आणि तपस्वी यांची सेवा करणे, नामजप व संकीर्तनात मग्न राहणे, एकवेळ भोजन करणे, जमिनीवर झोपणे, अग्नीचे सेवन न करणे, देवपूजा करणे. यातील सर्वात महत्त्वाचे नियम म्हणजे ब्रह्मचर्य, उपवास, देवाची पूजा, सत्संग आणि दान. केवळ संतच नव्हे तर गृहस्थही कल्पवास करू शकतात असा उल्लेख पद्मपुराणात आहे.
