पुत्रदा एकादशी व्रत करणाऱ्या व्यक्तीने पूजा केल्यानंतर श्रावण पुत्रदा एकादशी व्रताची कथा अवश्य ऐकावी, असे केल्याने व्रत पूर्ण होते आणि मनोकामना पूर्ण होतात. आता त्याची कथा शांतपणे ऐका. याचे श्रवण केल्याने वायपेयी यज्ञाचे फळ मिळते.
पुत्रदा एकादशी व्रत कथा
द्वापर युगाच्या प्रारंभी महिष्मती नावाचे एक नगर होते, ज्यामध्ये महिजित नावाचा राजा राज्य करत होता, परंतु पुत्रहीन असल्यामुळे राजाला हे राज्य सुखावह वाटतं नव्हते. त्यांचा असा विश्वास होता की ज्यांना मुले नाहीत त्यांच्यासाठी हे जग आणि परलोक दोन्ही वेदनादायक आहेत.
पुत्राचे सुख मिळावे म्हणून राजाने अनेक उपाय केले, पण राजाला पुत्रप्राप्ती झाली नाही.
म्हातारपण येत असल्याचे पाहून राजाने प्रजेच्या प्रतिनिधींना बोलावून म्हटले: लोकहो! माझ्या तिजोरीत अन्यायाने कमावलेला पैसा नाही. तसेच मी कधी देवता आणि ब्राह्मणांची संपत्ती हिसकावून घेतली नाही. दुस-याचा वारसाही मी घेतला नाही, मुलाप्रमाणे प्रजा वाढवत राहिलो. मी गुन्हेगारांना शिक्षा देत राहिलो. कधी कोणाचा द्वेष केला नाही. सर्वांना समान मानले जाते. मी नेहमी सज्जनांची पूजा करतो. मी अशा धार्मिक राज्यावर राज्य करत असूनही मला मुलगा नाही. त्यामुळे मला खूप वाईट वाटतंय, याचं कारण काय?
राजा महिजितच्या या गोष्टीचा विचार करण्यासाठी मंत्री आणि प्रजेचे प्रतिनिधी जंगलात गेले. तेथे त्याला मोठमोठे ऋषी-मुनी दिसले. राजाच्या मनोकामना पूर्ण व्हाव्यात म्हणून ते एका महान तपस्वी ऋषीचे दर्शन घेत राहिले.
एका आश्रमात त्यांना एक अतिवृद्ध धर्माचे, महान तपस्वी, भगवंतामध्ये मन लावून निस्वार्थी असलेले, जितेंद्रिय, जितात्मा, जितक्रोध, सनातन धर्माच्या गूढ तत्वांचा जाणकार, सर्व धर्मग्रंथांचा जाणकार, महात्मा लोमश मुनी दिसले.
सर्वांनी जाऊन ऋषींना नमस्कार केला. त्या लोकांना पाहून ऋषींनी विचारले की तुम्ही लोक कशासाठी आला आहात? अर्थात मी तुझे भले करीन. माझा जन्म फक्त इतरांच्या भल्यासाठी झाला आहे, यात शंका घेऊ नका.
लोमश ऋषींचे असे शब्द ऐकून सर्वजण म्हणाले, हे महर्षे! आमचे शब्द जाणण्यात आपण ब्रह्मदेवापेक्षा अधिक सक्षम आहेस. त्यामुळे आमच्या शंका दूर करा. महिष्मती पुरीचा धर्मी राजा, महिजिताच्या प्रजेचे पुत्राप्रमाणे पालन करतो. तरीही ते निपुत्रिक असल्यामुळे दुःखी आहे.
ते पुढे म्हणाले की आम्ही त्यांची प्रजा आहोत. त्यामुळे त्यांच्या दु:खाने आपणही दु:खी आहोत. महापुरुषांच्या नुसत्या दर्शनाने अनेक संकटे दूर होत असल्याने हे संकट नक्कीच दूर होईल असा आम्हाला पूर्ण विश्वास आहे. आता मला राजाचा पुत्र होण्याचा मार्ग सांगा.
हे संभाषण ऐकून ऋषींनी थोडावेळ डोळे मिटून घेतले आणि राजाच्या मागील जन्माची कथा जाणून घेऊन सांगू लागले की हा राजा मागील जन्मी गरीब वैश्य होता. गरीब असल्याने त्याने अनेक वाईट कृत्ये केली. हा व्यवसाय करण्यासाठी गावोगावी जात असे.
एकदा ज्येष्ठ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील द्वादशीच्या दिवशी मध्यान्हाच्या वेळी दोन दिवस भूक व तहानलेली असताना ते पाणी पिण्यासाठी एका जलाशयावर गेले. त्याच ठिकाणी लगेच लग्न झालेली एक तहानलेली गाय पाणी पीत होती.
राजाने त्या तहानलेल्या गाईचे पाणी काढले आणि स्वतः पाणी पिऊ लागला, त्यामुळे राजाला हे दु:ख सहन करावे लागले. एकादशीच्या दिवशी उपाशी राहिल्यामुळे तो राजा झाला आणि तहानलेल्या गाईला पाणी पिण्यापासून दूर केल्यामुळे त्याला पुत्रापासून वियोगाचे दुःख सहन करावे लागत आहे. हे ऐकून सर्वजण म्हणू लागले की हे ऋषी ! पापांचे प्रायश्चित्तही शास्त्रात लिहिलेले आहे. त्यामुळे राजाचे हे पाप कसे नष्ट होईल, असा उपाय कृपया सुचवावा.
लोमष ऋषी सांगू लागले की शुक्ल पक्षातील एकादशीला ज्याला पुत्रदा एकादशी असेही म्हणतात, तुम्ही सर्वांनी उपवास करून रात्री जागरण करावे, तर राजाचे मागील जन्माचे हे पाप निश्चितच नष्ट होईल.
लोमश ऋषींचे असे बोलणे ऐकून मंत्र्यांसह सर्व प्रजाजन नगरात परतले आणि ऋषींच्या आज्ञेनुसार सर्वांनी पुत्रदा एकादशीचे व्रत केले व जागर केला.
यानंतर त्याचे पुण्य फळ द्वादशीच्या दिवशी राजाला देण्यात आले. त्या सद्गुणाच्या प्रभावामुळे राणीला गर्भधारणा झाली आणि तिच्या प्रसूती कालावधीच्या शेवटी तिला एक तेजस्वी पुत्र झाला.
म्हणूनच हे राजन! ज्यांना संतती हवी आहे त्यांनी हे व्रत अवश्य करावे. त्याचे माहात्म्य ऐकून मनुष्य सर्व पापांपासून मुक्त होतो आणि इहलोकात संतती भोगून परलोकात स्वर्ग प्राप्त होतो.
