वसंत पंचमी विशेष भारतातील सरस्वती मातेचे प्रसिद्ध मंदिरे

India Tourism : आज वसंत पंचमी आहे. वसंत पंचमी हा विद्येची देवी सरस्वतीला समर्पित असणारा सण आहे. तसेच हा सण वसंत ऋतूच्या आगमनाचे प्रतीक देखील आहे. या दिवसाला श्री पंचमी असेही म्हणतात. जरी सर्व देवी-देवता पूजनीय आहे, परंतु सरस्वती माता लहान मुलांना प्रिय आहे कारण ती ज्ञानाची देवी आहे आणि त्याशिवाय आपले जीवन अर्थहीन आहे. तसेच देवी सरस्वतीची मंदिरे क्वचितच दिसतात, परंतु जिथे ती अस्तित्वात आहे, तिथे वर्षानुवर्षे देवी सरस्वतीची पूजा केली जात आहे. भारतात देशात देखील देवी सरस्वतीचे अनेक मंदिरे आहे त्यातील प्रमुख मंदिरे आपण पाहणार आहोत. जिथे वसंत पंचमीला भेट देणे अत्यंत शुभ मानले जाते.

श्री ज्ञान सरस्वती मंदिर तेलंगणा-
तेलंगणातील बसरा येथे भारतातील सर्वात प्रसिद्ध सरस्वती मंदिर आहे, जिथे वसंत पंचमीला हजारो भाविक येतात. येथे अक्षराभ्यास (मुलांच्या अभ्यासाची सुरुवात) साठी विशेष पूजा केली जाते. गोदावरी नदीच्या काठावर वसलेले हे मंदिर भारतीय उपखंडातील दोन प्रसिद्ध सरस्वती मंदिरांपैकी एक आहे. पौराणिक आख्यायिकेनुसार, महाभारत युद्धानंतर वेद व्यासांनी याच ठिकाणी देवी सरस्वतीची तपश्चर्या केली होती. यामुळे प्रसन्न होऊन देवी त्याच्यासमोर प्रकट झाली.

मैहरचे शारदा मंदिर-
सरस्वतीला शारदा म्हणूनही ओळखले जाते. मध्य प्रदेशातील चित्रकूटला लागून असलेल्या सतना जिल्ह्यातील मैहर शहरात सुमारे 600 फूट उंचीवर त्रिकुट टेकडीवर दुर्गेचे शरद ऋतूतील रूप असलेल्या देवी शारदाचे मंदिर आहे. माँ मैहर देवीच्या मंदिरात जाण्यासाठी 1063 पायऱ्या चढाव्या लागतात. आई शारदा देवी देशभरात मैहरची शारदा माता म्हणून ओळखली जाते.

पुष्करचे सरस्वती मंदिर-
राजस्थानातील पुष्कर येथे देवी सरस्वतीचे मंदिर देखील आहे. येथे नद्या देखील आहे, ज्या पवित्रतेचे प्रतीक मानल्या जातात. पुष्करचे हे मंदिर ज्ञान आणि संगीताच्या साधकांमध्ये विशेषतः प्रसिद्ध आहे. वसंत पंचमीला येथे एक भव्य उत्सव साजरा केला जातो. असे म्हटले जाते की देवी सरस्वतीच्या शापानंतर, भगवान ब्रह्माचे मंदिर फक्त पुष्करमध्येच बांधले गेले.

कोट्टायम येथील सरस्वती मंदिर-
केरळमधील हे एकमेव मंदिर आहे जे देवी सरस्वतीला समर्पित आहे. चिंगावनम जवळील हे मंदिर दक्षिणा मुकाम्बिका म्हणूनही ओळखले जाते. लोकांचा असा विश्वास आहे की हे मंदिर किझेप्पुरम नंबुदिरी यांनी स्थापित केले होते. त्याने ही मूर्ती शोधून काढली आणि ती पूर्वेकडे तोंड करून स्थापित केली. पश्चिमेकडे तोंड करून आणखी एक पुतळा बसवण्यात आला होता, पण त्याला आकार नव्हता. पुतळ्याजवळ एक दिवा आहे, जो सतत जळत राहतो आणि प्रकाश देत राहतो.

शृंगेरी शारदा पीठ कर्नाटक-
कर्नाटकातील शृंगेरी शारदा पीठाला शारदांबा मंदिर असेही म्हणतात. असे मानले जाते की हे मंदिर 8 व्या शतकात आदिगुरु शंकराचार्य यांनी स्थापित केले होते. ही मंदिरे तुंगा नदीच्या काठावर आहे. पूर्वी येथे चंदनाच्या लाकडापासून बनवलेली देवी सरस्वतीची मूर्ती स्थापित करण्यात आली होती, जी नंतर संत विद्यारण्य यांनी सोन्यापासून बनवून स्थापित केली.

शारदा पीठ काश्मीर-
काश्मीरच्या पाकव्याप्त भागात देवी सरस्वतीचे मंदिर बांधले आहे. हे मंदिर प्राचीन काळी शिक्षण आणि ज्ञानाचे मुख्य केंद्र होते. जरी ते सध्या पाकिस्तानच्या ताब्यात असले तरी त्याचे ऐतिहासिक महत्त्व अजूनही कायम आहे. हे मंदिर कुपवाडा पासून सुमारे 22 किमी अंतरावर आहे. असे मानले जाते की हे मंदिर सम्राट अशोकाने इ.स.पूर्व 237 मध्ये बांधले होते. हे देवीच्या 18 महाशक्ती पीठांपैकी एक मानले जाते.