Naseeruddin Shah Birthday: बॉलिवूड अभिनेता नसीरुद्दीन शाह 74 वर्षांचे झाले आहे. 20 जुलै 1950 रोजी बाराबंकी, उत्तर प्रदेश येथे जन्मलेल्या नसीरुद्दीन शाह यांनी अजमेर आणि नैनिताल येथून प्राथमिक शिक्षण पूर्ण केले. त्यानंतर त्यांनी अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठातून पदवीचे शिक्षण पूर्ण केले. 1971 मध्ये अभिनेता होण्याचे स्वप्न उराशी बाळगून त्यांनी दिल्ली नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामा स्कूलमध्ये प्रवेश घेतला.
1975 मध्ये नसीरुद्दीन शाह प्रसिद्ध निर्माता-दिग्दर्शक श्याम बेनेगल यांना भेटले. त्या दिवसांत श्याम बेनेगल त्यांचा 'निशांत' चित्रपट बनवण्याच्या तयारीत होते. श्याम बेनेगल यांनी नसीरुद्दीन शाहमध्ये एक उगवता स्टार पाहिला आणि त्यांना त्यांच्या चित्रपटात काम करण्याची संधी दिली.
1976 हे वर्ष नसीरुद्दीन शाह यांच्या चित्रपटसृष्टीतील एक महत्त्वाचा टप्पा ठरले. यावर्षी त्यांचे भूमिका आणि मंथन हे यशस्वी चित्रपट प्रदर्शित झाले. दूध क्रांतीवर आधारित 'मंथन' चित्रपटातील नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनयाने प्रेक्षकांना नवे रंग दिले. या चित्रपटाच्या निर्मितीसाठी गुजरातमधील सुमारे पाच लाख शेतकऱ्यांनी त्यांच्या रोजंदारीचे दोन रुपये चित्रपट निर्मात्यांना दिले आणि नंतर जेव्हा हा चित्रपट प्रदर्शित झाला तेव्हा तो बॉक्स ऑफिसवर सुपरहिट ठरला.
1977 मध्ये नसीरुद्दीन शाह यांनी त्यांचे मित्र बेंजामिन गिलानी आणि टॉम अल्टर यांच्यासमवेत मोटेले प्रॉडक्शन नावाचा एक थिएटर ग्रुप स्थापन केला, ज्याच्या बॅनरखाली सॅम्युअल बेकेट दिग्दर्शित 'वेटिंग फॉर गोडोट' हे पहिले नाटक पृथ्वी थिएटरमध्ये प्रेक्षकांना दाखवण्यात आले. 1979 साली प्रदर्शित झालेल्या 'स्पर्श' या चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनयाचा नवा आयाम प्रेक्षकांना पाहायला मिळाला. या चित्रपटात अंध व्यक्तीची भूमिका करणे हे कोणत्याही अभिनेत्यासाठी मोठे आव्हान होते. चेहऱ्यावरील हावभावांमधून प्रेक्षकांना सर्व काही सांगणे हे नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनय प्रतिभेचे असे उदाहरण होते की क्वचितच कोणत्याही अभिनेत्याची पुनरावृत्ती होईल.
1980 साली प्रदर्शित झालेला आक्रोश हा नसीरुद्दीन शाह यांच्या चित्रपटसृष्टीतील महत्त्वाचा चित्रपट आहे. गोविंद निहलानी दिग्दर्शित या चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह एका वकिलाच्या भूमिकेत दिसले होते, ज्याला समाज आणि राजकारणाची पर्वा न करता निष्पाप व्यक्तीला फाशीपासून वाचवायचे आहे. मात्र, यासाठी त्याला अनेक अडचणींचा सामना करावा लागत आहे. 1983 मध्ये नसीरुद्दीन शाह यांना सई परांजपे यांच्या कथा या चित्रपटात काम करण्याची संधी मिळाली. चित्रपटाच्या कथेत कासव आणि ससा यांच्यातील शर्यतीची लढाई आधुनिक पद्धतीने दाखवण्यात आली आहे.
1983 मध्ये नसीरच्या सिने करिअरमधील आणखी एक सुपरहिट चित्रपट 'जाने भी दो यारो' रिलीज झाला. कुंदन शाह दिग्दर्शित या चित्रपटात नसीरुद्दीन शाह यांच्या अभिनयाचा नवा रंग पाहायला मिळाला. या चित्रपटापूर्वी त्यांच्याबद्दल असा समज होता की तो केवळ गंभीर भूमिकाच करू शकतो, परंतु या चित्रपटात त्यांनी आपल्या जबरदस्त विनोदी अभिनयाने प्रेक्षकांना मंत्रमुग्ध केले. 1985 मध्ये नसीरुद्दीन शाह यांच्या चित्रपट कारकिर्दीतील आणखी एक महत्त्वाचा चित्रपट मिर्च मसाला प्रदर्शित झाला.
ऐंशीच्या दशकाच्या शेवटच्या वर्षांत नसीरुद्दीन शाहही व्यावसायिक सिनेमाकडे वळले. यादरम्यान त्यांना हिरो हीरा लाल, मलामाल, जलवा आणि त्रिदेव यांसारख्या चित्रपटांमध्ये काम करण्याची संधी मिळाली, ज्याच्या यशानंतर नसीरुद्दीन शाह व्यावसायिक चित्रपटसृष्टीत प्रस्थापित झाले. नव्वदच्या दशकात प्रेक्षकांची पसंती लक्षात घेऊन नसीरही छोट्या पडद्याकडे वळले आणि 1988 मध्ये त्यांनी गुलजार दिग्दर्शित मिर्झा गालिब या मालिकेत काम केले. याशिवाय 1989 मध्ये त्यांनी भारत एक खोज या मालिकेत मराठा राजा छत्रपती शिवाजी महाराजांची भूमिका साकारून प्रेक्षकांचे भरपूर मनोरंजन केले.
अभिनयात एकसूत्रता येऊ नये आणि चारित्र्य अभिनेता म्हणूनही स्वत:ला प्रस्थापित करण्यासाठी त्यांनी नव्वदच्या दशकात विविध भूमिका साकारल्या. या क्रमाने, 1994 मध्ये प्रदर्शित झालेल्या मोहरा चित्रपटात खल ही व्यक्तिरेखा साकारण्यास त्याने मागेपुढे पाहिले नाही. या चित्रपटातही त्यांनी प्रेक्षकांना खिळवून ठेवले. यानंतर त्यांनी टक्कर, हिम्मत, चाहत, राजकुमार, सरफरोश आणि क्रिश या चित्रपटांमध्ये खलनायकाच्या भूमिका साकारून प्रेक्षकांचे मनोरंजन केले.
नसीरुद्दीन शाह यांच्या सिने करिअरमध्ये त्यांची स्मिता पाटीलसोबतची जोडी खूप आवडली होती. नसीरुद्दीन शाह यांना आतापर्यंत तीनदा सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा फिल्मफेअर पुरस्कार मिळाला आहे. या सर्वांसोबत नसीरुद्दीन शाह यांनाही तीन वेळा राष्ट्रीय पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे. चित्रपट क्षेत्रातील त्यांच्या उल्लेखनीय योगदानाची दखल घेऊन त्यांना भारत सरकारने पद्मश्री आणि पद्मभूषण पुरस्कारानेही सन्मानित केले आहे. नसीरुद्दीन शाह यांनी सुमारे चार दशकांच्या चित्रपट कारकिर्दीत 200 हून अधिक चित्रपटांमध्ये काम केले आहे.
Edited by - Priya Dixit
