World Population Day 2025: जागतिक लोकसंख्या वाढीशी संबंधित आव्हाने आणि संधींबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी दरवर्षी 11 जुलै रोजी जागतिक लोकसंख्या दिन साजरा केला जातो. 1989मध्ये संयुक्त राष्ट्रांनी स्थापन केलेला हा दिवस कुटुंब नियोजन, लिंग समानता, गरिबी, माता आरोग्य आणि शाश्वत विकास यासारख्या महत्त्वाच्या मुद्द्यांकडे लक्ष वेधतो.
आता जागतिक लोकसंख्या 8 अब्जांपेक्षा जास्त झाली आहे, जागतिक लोकसंख्या दिन आपल्याला प्रत्येक व्यक्तीला आरोग्य, शिक्षण आणि पुनरुत्पादन आणि कौटुंबिक जीवनाबद्दल माहितीपूर्ण निर्णय घेण्याचे स्वातंत्र्य मिळावे याची खात्री करण्याची आपली सामूहिक जबाबदारीची आठवण करून देतो.
जागतिक लोकसंख्या दिवस पहिल्यांदा कधी साजरा करण्यात आला?
सन 1987 मध्ये जेव्हा जगाच्या एकूण लोकसंख्येने पाच अब्जांचा आलेख ओलांडला होता, तेव्हा युनायटेड फेडरेशनने चिंता व्यक्त केली आणि सर्व देशांच्या सूचनेनंतर आणि संमतीनंतर 11 जुलै 1989 रोजी पहिल्यांदा जागतिक लोकसंख्या दिन साजरा करण्यात आला. . जागतिक लोकसंख्या दिन यशस्वी करण्यासाठी संयुक्त राष्ट्रसंघातर्फे विविध कार्यक्रम आणि मोहिमा सुरू करण्यात आल्या.
वाढत्या लोकसंख्येबद्दल भारताला काय चिंता आहे
जागतिक लोकसंख्या दिनाच्या संदर्भात भारताची चिंता निरर्थक नाही, कारण भारताकडे जगाच्या केवळ 2.4 टक्के भूभाग आहे आणि जगातील 18 टक्के लोकसंख्या भारतात राहते. आकडेवारीनुसार, 2001 ते 2011 च्या जनगणनेदरम्यान देशातील सुमारे 18 टक्के लोकसंख्या वाढली आहे.
युनायटेड नेशन्सच्या अंदाजानुसार, जर भारताची लोकसंख्या याच वेगाने वाढत राहिली, तर 2027 च्या आसपास भारत जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या असलेला देश बनेल. असे झाले तर देशात अन्न संकट, बेरोजगारीचे संकट, वैद्यकीय आणि आरोग्य संकट, जलसंकट मोठ्या प्रमाणावर निर्माण होईल. स्थलांतर, उपासमार यामुळे लोक हतबल होतील. नैसर्गिक समतोल भंग केल्यास भयंकर नैसर्गिक आपत्तींचा धोका निर्माण होईल.
जागतिक लोकसंख्या दिन का साजरा केला जातो?
1. जागरूकता निर्माण करणे
हे जगाच्या वाढत्या लोकसंख्येशी संबंधित आव्हाने आणि संधींवर प्रकाश टाकते - जसे की:
कुटुंब नियोजन आणि गर्भनिरोधकांची उपलब्धता
माता आणि पुनरुत्पादक आरोग्य
युवा सक्षमीकरण
पर्यावरणीय शाश्वतता
2. लोकसंख्येच्या चिंता दूर करणे
पृथ्वीवर (2025 पर्यंत) 8 अब्जाहून अधिक लोक असल्याने, खालील समस्या आहेत:
अन्न आणि पाण्याची कमतरता
आरोग्यसेवेची उपलब्धता
बेरोजगारी
शहरी गर्दी
अधिक गंभीर होत आहेत. हा दिवस सरकारांना आणि समुदायांना जबाबदारीने आणि समानतेने वागण्यास प्रोत्साहित करतो.
3. पुनरुत्पादक अधिकारांना प्रोत्साहन द्या
जागतिक लोकसंख्या दिन हा प्रत्येकाला - विशेषतः महिलांना - मुले जन्माला घालण्याबाबत माहितीपूर्ण निर्णय घेण्याचा अधिकार असावा या कल्पनेला देखील समर्थन देतो. तो खालील गोष्टींना प्रोत्साहन देतो:
लिंग समानता
शिक्षणाची उपलब्धता
सक्ती किंवा बालविवाह दूर करणे
2025 ची थीम काय आहे?
तरुणांना एका निष्पक्ष आणि आशादायक जगात त्यांना हवे असलेले कुटुंब निर्माण करण्यासाठी सक्षम बनवणे. ही थीम प्रजननक्षमतेवर प्रकाश टाकते - जगातील सर्वात मोठ्या तरुण पिढीला त्यांना कधी, किती आणि किती मुले हवी आहेत याबद्दल माहितीपूर्ण निर्णय घेण्याचे अधिकार, साधने आणि संधी आहेत याची खात्री करणे.
Edited By - Priya Dixit
