जर तुम्हाला थोडे चालल्यानंतरही थकवा जाणवत असेल, पायऱ्या चढताना श्वास घेण्यास त्रास होत असेल किंवा अनेकदा चक्कर येत असेल आणि अशक्तपणा जाणवत असेल, तर ते हिमोग्लोबिनच्या कमतरतेचे लक्षण असू शकते.
हिमोग्लोबिन हे लाल रक्तपेशींमध्ये आढळणारे एक प्रथिन आहे जे फुफ्फुसातून शरीराच्या सर्व भागांमध्ये ऑक्सिजन वाहून नेण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते. जेव्हा त्याची पातळी कमी होते तेव्हा शरीराची ऑक्सिजन वाहून नेण्याची क्षमता कमी होते, ज्यामुळे थकवा आणि अशक्तपणा येतो. या स्थितीला सामान्यतः अशक्तपणा म्हणून ओळखले जाते.
हिमोग्लोबिन म्हणजे काय?
हिमोग्लोबिन हे लोहयुक्त प्रथिने आहे जे रक्ताला लाल रंग देते. त्याचे मुख्य कार्य संपूर्ण शरीरात ऑक्सिजन वाहून नेणे आणि कार्बन डायऑक्साइड काढून टाकण्यास मदत करणे आहे. सामान्य हिमोग्लोबिन पातळी पुरुषांसाठी 13.5 ते 17.5 ग्रॅम/डेसीएल आणि महिलांसाठी 12.0 ते 15.5 ग्रॅम/डेसीएल असते. जर पातळी या मर्यादेपेक्षा कमी झाली तर ती हिमोग्लोबिनची कमतरता दर्शवते.
हिमोग्लोबिनच्या कमतरतेची लक्षणे
सतत थकवा आणि अशक्तपणा
जास्त श्रम न करताही श्वास घेण्यास त्रास होणे
वारंवार डोकेदुखी किंवा चक्कर येणे
त्वचा फिकट किंवा पिवळी पडणे
थंड हातपाय होणे
जलद हृदयाचे ठोके
केस गळणे आणि ठिसूळ नखे
दीर्घकाळ दुर्लक्षित केल्यास गंभीर अशक्तपणा येऊ शकतो, ज्यामुळे हृदय आणि मेंदूच्या कार्यावर परिणाम होऊ शकतो.
कारणे
आहारातील लोहाची कमतरता - सर्वात सामान्य कारणे म्हणजे व्हिटॅमिन बी 12 किंवा फोलेटची कमतरता, महिलांमध्ये मासिक पाळीत जास्त रक्तस्त्राव, गर्भधारणा, जिथे लोहाची आवश्यकता वाढते. दुखापतीमुळे किंवा अंतर्गत रक्तस्त्रावामुळे रक्त कमी होणे, मूत्रपिंडाचे आजार, थॅलेसेमिया सारख्या अनुवांशिक परिस्थिती. यापैकी, खराब पोषण आणि लोहाची कमतरता ही भारतातील प्रमुख कारणे आहेत.
किशोरवयीन मुली, गर्भवती महिला, प्रतिबंधात्मक आहार घेणारे लोक, वाईट आहाराच्या सवयी असलेली मुले, वृद्ध लोक, जुनाट आजार असलेले लोक यांना धोका आहे.
नैसर्गिकरित्या हिमोग्लोबिन वाढवणारे अन्न
लोहयुक्त पदार्थ: पालक, बथुआ, मेथी, बीन्स, मसूर, हरभरा, नाचणी, बाजरी, बीट, डाळिंब, खजूर, मनुका, अंजीर, लोह लाल रक्तपेशींच्या निर्मितीस मदत करते.
व्हिटॅमिन सी समृद्ध अन्न: व्हिटॅमिन सी शरीराला लोह कार्यक्षमतेने शोषण्यास मदत करते. यामध्ये आवळा (इंडियन गूजबेरी), लिंबू, संत्री, पेरू आणि टोमॅटो यांचा समावेश आहे. लाल रक्तपेशींच्या निर्मितीसाठी व्हिटॅमिन बी 12 आणि फोलेट आवश्यक आहेत. ते दूध, दही, अंडी, चीज, संपूर्ण धान्य आणि हिरव्या पालेभाज्यांमध्ये आढळतात.
काय करावे
लोह आणि जीवनसत्त्वे समृद्ध संतुलित आहार घ्या.
जेवणानंतर लगेच चहा आणि कॉफी टाळा, कारण ते लोहाचे शोषण कमी करतात.
तुमच्या नाश्त्यात गूळ आणि शेंगदाणे समाविष्ट करणे हा एक सोपा आणि प्रभावी उपाय आहे.
दररोज शारीरिक हालचाली करा, ज्यामुळे ऑक्सिजन परिसंचरण वाढते.
जास्त मासिक पाळी असलेल्या महिलांसाठी, लोह पूरक आहारांबद्दल डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
अस्वीकरण (Disclaimer) : या लेखात दिलेली माहिती आणि उपाय सामान्य माहितीवर आधारित आहे. या माहितीची पूर्णता, विश्वासार्हता आणि अचूकता याबाबत वेबदुनिया कोणतीही हमी देत नाही. अधिक माहितीसाठी संबंधित तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
Edited By - Priya Dixit
