व्यवहारात मराठी सक्तीची करा- हातकणंगलेकर
सांगली येथे भरलेल्या साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष प्रा. म. द. हातकणंगलेकर यांचे भाषण संक्षिप्त स्वरूपात..... |
| लोंबकळत राहिलेल्या सीमा प्रश्र्नाबाबत केंद्र सरकारने सर्वोच्च् न्यायालयाचे मत अजावून पाहण्याचा विचारही केला नाही. इच्छा असेल तर मार्ग निघतो असे वचन आहे. जोपर्यंत केंद्र व राज्य सरकारकडे या इच्छाशक्तीचा अभाव आहे तोपर्यंत हे घोंगडे असेच भिजत पडणार. |
|
|
...........
व्यासपीठावरील सर्व मान्यवर उद्घाटक आदरणीय राष्ट्रपती महोदया, महांहळाचे अध्यक्ष व पदाधिकारी, प्रमुख साहित्य संस्था व संलग्र संस्थांचे पदाधिकारी आणि सभासद, या संमेलनासाठी अगत्याने उपस्थित राहिलेल्या साहित्यप्रेमी बंधुभगिनींनो, आपणा सर्वांना मी अभिवादन करतो आणि संमेलनाच्यावतीने व व्यक्तिशः मी आपले स्वागत करतो. या संमेलनाचा अध्यक्ष म्हणून आपण मला निवडलेत याबद्दल आपल्या विषयीची कृतज्ञता व्यक्त करतो. हे ८१ वे अखिल भारतीय ममराठी साहित्य संमेलन ६४ वर्षांच्याकालावधीनंतर सांगलीत भरत आहे. त्याबद्दल आयोजक नेतेंमंडळींचे आणि ते संस्मरणीय ठरावे यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करणार्‍या मान्यवर नेतेंडळींचे मी मनापासून आभार मानतो. पूर्वाध्यक्षांच्या तुलनेत माझी या पदावर बसण्याची योग्यता किती मर्यादित आहे याची मला जाणीव आहे. संमेललनाचे स्थानमहात्म्य, संमेलनाचा परिसर, संमेलनाचे व माझे वय, आपला आजवरचा लोभ हीच माझी जमेची बाजू आहे. विद्यार्थ्यांचा, स्नेहींचा, साहित्यिक प्रकाशकांचा स्नेह हाच माझा ठेवा.आताचे संमेलन एका सर्वांगीण, एका सर्वतोपरी संक्रमणाच्या काळात भरत आहे. राजकीय, सामाजिक, औद्योगिक शास्त्र संशोधनाच्या क्षेत्रात महत्त्वाच्या घडामोडी होत आहेत. त्यांचे पडसाद थेट अगर दूरान्वयाने साहित्यांच्या क्षेत्रात ऐकू येत आहेत. ते बहुमुखी व अनेकजिनसी आहेत. त्याना एकाच सूत्रात बांधणे शक्यही नाही व इष्टही नाही. आधुनिक काळातील देशभराच्या आणि ममराठी माणसांच्या आयुष्यात अनेक प्रश्र्न व समस्या उभ्या आहेत. या समस्यांनी ते संत्रस्त होत आहेत. आजवर झालेल्या संमेलनांच्या आणि अध्यक्षीय भाषणातील विचारांच्या आणि मांडलेल्या सिद्धान्तांचा परिचय करून देण्याचा परिपाठ आहे, त्याचा विस्तार करावा असे नाही. त्या भाषणात योग्य ठिकाणी त्यांचा आधार घेणे आवश्यक आहे. तसा तो घेतला जाईल. आजच्या परिस्थितीतील अस्वस्थ करणार्‍या प्रश्र्नांचाच तपशील व परामर्श घेणे योग्य ठरेल. दीर्घकाळ चर्चेत असलेले व भाषावार प्रांत रचनेतून उभे राहिलेले सीमावादसारखे प्रश्र्न आहेत. काळाच्या ओघात जटिल बनलेला हा प्रश्र्न आहे. त्याला दिशाहीन आत्सननाची आणि कडवेपणाची धार प्राप्त झाली आहे. त्याला राज्य व केंद्र पातळीवरचे संदर्भ चिकटले आहेत. राजकीय सोयी गैरसोयीची, नेतृत्व संगोपनासाठी बाळगलेली सावधानता त्याला वेढून बसली आहे. मध्यंतरीच्या काळात तयार करण्यात आलेले मुत्सद्देगिरीचे अहवाल आणि त्यांची दिली जाणारी हिकमती साक्ष, सुचवण्यात आलेल्या पण सर्वमान्य न होणार्‍या तडजोडी, त्यामुळे असाह्य व हतबल झालेली साहित्यिक व सांस्कृतिक बलस्थाने यामुळे प्रामाणिक माणसे व्यथित झाली आहेत. हे गतिमान वास्तव या प्रश्र्नाला वेटोळे घालून बसले आहे. ते कसे सोडवता येईल हे ठरविणे सोपे नाही. या प्रश्र्नांचा संमेलनाध्यक्षांनी सविस्तर परामर्श घ्यावा अशी अपेक्षा असते ती पुरी करता येईल असे नाही.२००० साली बेळगावात भरलेल्या साहित्य संमेलनात अध्यक्षपदावरून श्री. य. दि. फडके यांनी व्यक्त केलेले विचार अत्यंत प्रस्तुत आहेत. ४४ वर्षे (आज ५० वर्षे) लोंबकळत राहिलेल्या सीमा प्रश्र्नाबाबत केंद्र सरकारने सर्वोच्च् न्यायालयाचे मत अजावून पाहण्याचा विचारही केला नाही. इच्छा असेल तर मार्ग निघतो असे वचन आहे. जोपर्यंत केंद्र व राज्य सरकारकडे या इच्छाशक्तीचा अभाव आहे तोपर्यंत हे घोंगडे असेच भिजत पडणार,. हा प्रश्र्न सोडवणे ही अध्यक्षांची जबाबदारी नाही. ती ज्यांची आहे ते उदासीन आहेत. तरी देखील श्री. य. दि. फडके यांनी आपल्यापरीने नंतर प्रयत्न केले हे या ठिकाणी नमूद केले पाहिजे. या संदर्भात प्रा. एन. डी. पाटील यांनी लोकमतच्या डिसेंबर २००७ च्या दि. ८, ९ च्या अंकातून जे सविस्तर व धारदार निवेदन केले आहे आणि या दिरंगाईस कोणत्या शासनाच्या व्यक्ती जबाबदार आहेत त्यांचा स्पष्ट निर्देश केलेला आहे. |
| मराठी भाषा नष्ट होईल अशी भीती मराठी मनाला ग्रस्त करीत राहिलेली आहे. मराठी भाषेच्या मुमूक्षू अवस्थेची चिंता, ती जिवंत राहील का ही चिंता ज्या काळात पहिल्याने वाटली होती. तिचे स्वरूप व संदर्भ आता बदललेले आहेत. |
|
|
|
| इंग्रजीचे महत्त्व कमी न होता वाढतेच आहे. याबाबतीत बहुजन हे अभिजन होत आहेत. त्यांना मराठीचे सोयरसुतक उरले नाही. आर्थिक समृध्दी, सामाजिक प्रतिष्ठा, नेतृत्व यासाठी मराठी उपयुक्त वाटत नाही. |
|
|
|
| भाषा म्हणून मराठी नाहीशी होईल असे मला वाटत नाही. बहुजन जनतेचा मराठी बोलणारा फार मोठा वर्ग आपल्या समाजात आहे. सकस मराठी साहित्य निर्माण करणारी मंडळी या वर्गातून पुढे येत आहेत. |
|
|
|
| आता या धनगराची मराठी, जी कित्येक पिढ्या चालत राहिली आहे, ती कशी मरेल, नाहीशी होईल? आता हिचा व साहित्यिक मराठीचा काय संबंध? साहित्यिक मराठीचा नसेल पण मराठी मातीचा आणि तिच्या साहित्याचा राहणारच की! |
|
|
|
| आपण स्वतःच्या व्यवहारात मराठीची सक्ती केली पाहिजे आणि अर्थातच सुरुवात घरापासून झाली पाहिजे. घरात पत्नीशी, मुलांशी, कुटुंबीयांशी, बाहेर नातेवाईकांशी, मित्रांशी, कामाच्या ठिकाणी सहकार्‍यांशी (त्यात अमराठी असले तरीही) मराठीतच बोलायला हवे. |
|
|
|
| संमेलनाच्या निवडणुकीविषयी जी संदिग्धता जाणवते त्याबद्दलचे असमाधान मतदार व साहित्यप्रेमी यांच्यात वाढत आहे. याबद्दलची सरळ स्वच्छ माहिती निवडणूक प्रक्रियेच्या अगोदर जाहीर होणे गरजेचे आहे |
|
|
