जगात असे शेकडो शिक्षक आहेत ज्यांनी आपल्या शिक्षणाने जग बदलले आहे. प्राचीन भारतातील अशा शिक्षकांची माहिती येथे सांगत आहोत.ज्यांचे शिक्षण आजही प्रासंगिक मानले जाते.
1. गुरु वशिष्ठ: हे सप्तऋषींपैकी एक, गुरु वशिष्ठाने राजा दशरथ यांच्या राम,लक्ष्मण, भरत आणि शत्रुघ्न या चार पुत्रांना शिकवले.ऋषी विश्वामित्र,महर्षि वाल्मिकी,परशुराम आणि अष्टवक्र हेही गुरू वशिष्ठाच्या काळात होते.
2. भारद्वाज: गुरु बृहस्पती महान ऋषी अंगिराचा मुलगा असे.जे देवतांचे गुरु होते. महान ऋषी भारद्वाज हे गुरु बृहस्पतीचे पुत्र होते.चरक ऋषींनी भारद्वाज यांना चिरंजीव असल्याचे म्हटले आहे. भारद्वाज ऋषी काशीराज दिवोदास चे गुरू होते.ते दिवोदासचा मुलगा प्रतर्दनाचे गुरु ही होते आणि नंतर त्यांनी प्रतर्दनच्या मुलाचे क्षत्राचे यज्ञही केले होते.वनवासाच्या वेळी,भगवान श्री राम त्यांच्या आश्रमात गेले होते,जे ऐतिहासिकदृष्ट्या त्रेता-द्वापारचा काळ होता.वरील पुराव्यांवरून भारद्वाज ऋषी चिरंजीव असल्याचे म्हटले आहे. त्यांचा आश्रम प्रयागराजमध्ये होता.
3. वेद व्यास: वेद व्यास महाभारत काळात एक महान शिक्षक होते. श्री कृष्णा व्यतिरिक्त त्यांचे इतर चार शिष्य होते. मुनी पैल,वैशंपायन,जैमिनीआणि सुमंतू.त्यांच्या काळात गर्ग ऋषी,द्रोणाचार्य,कृपाचार्य असे महान ऋषी होते. या काळात सांदीपनी देखील होते.महान ऋषी सांदीपनी यांनी श्री कृष्णाला 64 कला शिकवल्या.
4. ऋषी शौनक: महाभारतानुसार, ऋषी शौनक यांनी राजा जनमेजयसाठी अश्वमेध आणि सर्पसत्र नावाचे यज्ञ केले होते.शौनक यांनी दहा हजार विद्यार्थ्यांचे गुरुकुल चालवून कुलगुरूंचा अनोखा सन्मान मिळवला.प्रथमच कोणत्याही ऋषींनी असे सन्मान मिळवले आहे.ते जगातील पहिले कुलगुरू होते.
5. शुक्राचार्य: भृगुवंशी दैत्यांचे गुरु शुक्राचार्य यांचे खरे नाव शुक्र उशनस आहे. गुरु शुक्राचार्य यांना भगवान शिवाने मृत संजीवनी दिली होती जेणेकरून मेलेले दैत्य पुन्हा जीवित होतील.गुरु शुक्राचार्यांनी दैत्यांसह देवांच्या पुत्रांना शिकवले. देवगुरु बृहस्पतीचा मुलगा कच हा त्यांचा शिष्य होता.
6. देवगुरु बृहस्पती: महान अंगिरा ऋषींचा मुलगा बृहस्पती यांना देवांचे गुरु म्हटले जाते. देवगुरु बृहस्पती रक्षोघ्र मंत्र वापरून देवतांचे पालन -पोषण करतात आणि त्यांचे संरक्षण करतात आणि देवतांना राक्षसांपासून वाचवतात. योद्धा युद्धात विजय मिळविण्यासाठी त्यांची प्रार्थना करतात.
7. धौम्य ऋषी : गुरु धौम्याचा आश्रम सेवा, तितीक्षा आणि संयमासाठी प्रसिद्ध होता. ते आपल्या शिष्यांना तपस्या आणि योगामध्ये लावून त्यांना सक्षम बनवत असे. गुरु महर्षि धौम्या यांची तपस्या शक्ती स्वतः त्यांच्या आशीर्वादाने शिष्याला विद्वान बनवू शकली. आरुणी,उपमन्यू आणि वेद (उत्तंक) - हे तीन विद्वान ऋषी महर्षि धौम्याचे शिष्य होते.
8. कपिल मुनी: कपिल मुनी 'सांख्य दर्शन' चे प्रवर्तक होते. त्यांच्या आईचे नाव देवहुती आणि वडिलांचे नाव कर्दम होते. कपिलने आईला दिलेल्या ज्ञानाला 'सांख्य दर्शन' असे म्हणतात. महाभारतात ते सांख्यचे वक्ता असल्याचे म्हटले आहे. कपिलवस्तू, जिथे बुद्धाचा जन्म झाला, मुनी कपिलच्या नावावर असलेले शहर होते.
9. वामदेव: वामदेवाने या देशाला सामगान (म्हणजे संगीत) दिले. वामदेव हे ऋग्वेदाच्या चौथ्या मंडळाचे सूत्तदृष्टा, मानले जातात, गौतम ऋषीचे पुत्र आणि जन्मात्रीचे तत्वज्ञ मानले जातात.भरत मुनींनी रचलेले भरतनाट्यम शास्त्र हे सामवेदातूनच प्रेरित आहे.हजारो वर्षांपूर्वी लिहिलेले सामवेद, संगीत आणि वाद्यांविषयी संपूर्ण माहिती देते.
10. आदि शंकराचार्य: आदि शंकराचार्यांचा जन्म 508 बीसी मध्ये झाला. शंकराचार्यांचे चार शिष्य: 1.पद्मपद (सनंदन),2.हस्तमलका 3.मंडन मिश्र 4. तोटक (तोटकाचार्य) होते.असे मानले जाते की हे शिष्य चारही वर्णांचे होते.
या व्यतिरिक्त, च्यवन ऋषी, गौतम ऋषी, कण्व,अत्री, वामदेव,गार्गी, याज्ञ्यवल्यक, मैत्रेयी, चाणक्य, पतंजली, पाणिनी इत्यादी शेकडो शिक्षक आहेत, ज्यांनी त्यांच्या काळात भारताची स्थिती आणि दिशा बदलली.
