ब्रह्माचा अर्थ असतो विस्तार. ब्रह्म शब्दाचा वापर परमेश्वरासाठी केला जातो. ब्रह्म मुद्रेला मुद्रा, क्रिया आणि आसनेच्या श्रेणीत ठेवल्या जातो. योगामध्ये याचे स्थान महत्त्वाचे आहे. सर्वप्रथम आम्ही आसनाबद्दल बोलूया. ब्रह्म मुद्रा आसन- काही लोक याला ब्रह्मा मुद्रा देखील म्हणतात कारण या आसनात मानेला चारीबाजूने फिरवण्यात येते आणि ब्रह्माचे चार मुख तोंड असल्यामुळे याचे नाव ब्रह्मा मुद्रा आसन ठेवण्यात आले आहे. पण खरं तर हे ब्रह्म मुद्रा आसन आहे आणि यात सर्व दिशांमध्ये परमेश्वर आहे असे समजून त्याचे चिंतन केले जाते. पद्धत - पद्मासन, सिद्धासन किंवा वज्रासनात बसून कंबर आणि मानेला सरळ दिशेत ठेवून मानेला हळू हळू उजवीकडे घेऊन जावे. काही सेकंद उजवीकडे मानेला ठेवून नंतर हळू हळू डावीकडे घेऊन जातो. काही सेकंद डावीकडे थांबून नंतर परत उजवीकडे घेऊन जावी. नंतर मानेला वर व खाली घेऊन जावे. मग मानेला क्लाकवाइज आणि एंटीक्लाकवाइज फिरवावे. या प्रमाणे हा चक्र पूर्ण झाला. आपल्या सुविधेनुसार असे चार ते पाच चक्र करू शकता. सावधगिरी - ज्या लोकांना सर्वाइकल स्पोंडलाइटिस किंवा थायराइडचा त्रास असेल त्यांनी हनुवटीला वरच्या बाजूला दाब द्यावा. मानेला खालच्या बाजूस घेऊन जाताना खांद्यांना सरळ ठेवावे. कंबर, मान आणि खांदे सरळ ठेवावे. मान किंवा गळ्यात जर एखादे गंभीर आजार असेल तर योग चिकित्सकाच्या सल्लानुसार मुद्राआसन करावे. फायदे - ज्या लोकांना सर्वाइकल स्पोंडलाइटिस, थाइराइड ग्लांटसची तक्रार असेल त्यांच्यासाठी हे आसन फायदेशीर आहे. याने मानेच्या पेश्या लवचीक आणि मजबूत होतात. आध्यात्मिक दृष्टीनेसुद्धा हे आसन फायदेशीर आहे. हे आसन केल्याने आळशीपणा देखील कमी होण्यास मदत मिळते व बदलत्या हवामानामुळे होणारे सर्दी पडसेपासून मुक्ती मिळते.
