अलिकडेच कोल्हापुरी चप्पल पुन्हा एकदा चर्चेत आली आहे, याचे प्रमुख कारण म्हणजे इटलीच्या मिलानमध्ये पार पडलेल्या प्रादा (Prada) या जागतिक फॅशन ब्रँडच्या स्प्रिंग-समर 2026 पुरुषांच्या कपड्यांच्या शोमध्ये कोल्हापुरी शैलीतील चप्पलांनी सर्वांचे लक्ष वेधले. मियुसिया प्रादा आणि रॅफ सिमन्स यांच्या सर्जनशील दिग्दर्शनाखाली मॉडेल्सनी फ्लॅट लेदर सँडल्स घालून रनवेवर चालताना कोल्हापुरी चप्पलांचा प्रभाव दिसून आला. यामुळे भारतीय हस्तकला आणि परंपरेची जागतिक पातळीवर प्रशंसा झाली, ज्यामुळे सोशल मीडियावर आणि माध्यमांमध्ये याबद्दल जोरदार चर्चा सुरू आहे.
प्रादा हा एक इटालियन लक्झरी फॅशन ब्रँड आहे ज्याची लोकप्रियता जगभर पसरली आहे. तथापि या प्रसिद्ध फॅशन हाऊसने देखील भारताची नक्कल करण्यास मागेपुढे पाहिले नाही. तथापि भारतीय यावर आनंदाऐवजी संताप व्यक्त करत आहेत, कारण पाश्चात्य देशांनी आपली फॅशन स्वतःची म्हणून विकण्याचा हा एक नवीन मार्ग आहे. याची किंमत 1 लाख रुपये सांगितली जात आहे.
तर चला या लेखात आम्ही आपल्याला कोल्हापुरी चप्पल बद्दल काही रोचक गोष्टी सांगत आहोत-
कोल्हापुरी चप्पल ही भारतातील महाराष्ट्रातील कोल्हापूर शहरातून उत्पत्ती झालेली हाताने बनवलेली चामड्याची चप्पल आहे. ही चप्पल तिच्या वैशिष्ट्यपूर्ण डिझाइन, टिकाऊपणा, आणि सुबक नक्षीकामासाठी प्रसिद्ध आहे. ही चप्पल भारतीय संस्कृती आणि हस्तकलेचे प्रतीक मानली जाते आणि याला 2019 मध्ये भौगोलिक संकेत (Geographical Indication - GI) मानांकन मिळाले आहे, ज्यामुळे तिची विशिष्टता आणि प्रामाणिकता अधिकृतपणे मान्य झाली आहे.
कोल्हापुरी चप्पलची वैशिष्ट्ये:
* कोल्हापुरी चप्पल पूर्णपणे हाताने बनवली जाते. यात खिळ्यांचा वापर केला जात नाही; चामड्याचे तुकडे हाताने शिवले जातात.
* ती वानस्पतिक रंगांचा (vegetable dyes) वापर करून टॅन केलेल्या चामड्यापासून तयार केली जाते, ज्यामुळे ती पर्यावरणपूरक आणि टिकाऊ ठरते.
* ही चप्पल ओपन-टो आणि टी-स्ट्रॅप शैलीत बनवली जाते, ज्यामुळे ती आरामदायी आणि हवेशीर राहते.
* यात नक्षीकाम, ब्रेडिंग, आणि कधीकधी पॉम-पॉम किंवा इतर सजावटीचे घटक असतात, ज्यामुळे ती आकर्षक दिसते.
* पारंपारिक डिझाइन्ससोबतच आता आधुनिक आणि डिझायनर आवृत्त्याही उपलब्ध आहेत, ज्या सण, समारंभ, कॅज्युअल किंवा पार्टी वेअरसाठी योग्य आहेत.
* कोल्हापुरी चप्पल चामड्याच्या मजबूत सोलमुळे अत्यंत टिकाऊ असते.
* ती हलकी आणि गर्मीच्या हवामानात पायांना आराम देणारी आहे, ज्यामुळे ती भारताच्या उष्ण हवामानात लोकप्रिय आहे.
* कोल्हापुरी चप्पल पुरुष, महिला, आणि मुलांसाठी उपलब्ध आहे. ती विविध रंगांत (उदा., तपकिरी, काळा, लाल, पिवळा) आणि डिझाइन्समध्ये मिळते.
* पारंपारिक कुर्ता-पायजमा, जीन्स, किंवा साडी-लहेंग्यासोबत ती स्टाइलिश दिसते.
सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व:
कोल्हापुरी चप्पल 12व्या शतकापासून अस्तित्वात आहे. कोल्हापूरचे राजा बीज्जल आणि त्यांचे पंतप्रधान बसवन्ना यांनी स्थानिक चर्मकारांना (cordwainers) प्रोत्साहन दिल्याने याची निर्मिती वाढली. यापूर्वी या चप्पलांना कापशी, पायटण, कचकडी, बक्कलनाळी अशी नावे होती, जी त्या बनवल्या जाणाऱ्या गावांवरून पडली होती. कोल्हापूरचे शाहू महाराज आणि राजाराम II यांच्या काळात 29 चर्म संस्करण केंद्रे (tanning centers) उघडली गेली, ज्याने या उद्योगाला चालना मिळाली.
कोल्हापुरी चप्पलची सध्याची लोकप्रियता आणि जागतिक प्रभाव:
प्रादाच्या शोमुळे कोल्हापुरी चप्पल आंतरराष्ट्रीय फॅशनच्या केंद्रस्थानी आली आहे. ही चप्पल भारतीय हस्तकलेचा आणि सांस्कृतिक वारसाचा द्योतक आहे, ज्यामुळे ती जागतिक ब्रँड्ससाठी प्रेरणादायी ठरत आहे.
पारंपारिक डिझाइन्ससोबतच आता पॉम-पॉम, कढाई, किंवा PU मटेरियल आणि TPR सोल असलेल्या आधुनिक चप्पलही उपलब्ध आहेत. या चप्पल ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म्स आणि स्थानिक बाजारांतून 110 ते 2000 रुपयांपर्यंतच्या किमतीत मिळतात.
वोकल फॉर लोकल:
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या वोकल फॉर लोकल मोहिमेमुळे कोल्हापुरी चप्पलसारख्या स्थानिक उत्पादनांना प्रोत्साहन मिळाले आहे, ज्यामुळे त्याची लोकप्रियता वाढली आहे.
महाराष्ट्र राज्य खादी आणि ग्रामोद्योग मंडळाने "कलात्मक कोल्हापुरी" या नावाने चप्पलांचा मेकओव्हर करण्यासाठी फ्रान्समधील डिझायनर नेओना स्की यांच्या मार्गदर्शनाखाली कार्यशाळा आयोजित केल्या आहेत. यामुळे कोल्हापुरी चप्पल आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत आणखी लोकप्रिय होण्याची शक्यता आहे.
कोल्हापुरी चप्पल सण, लग्न, किंवा पारंपारिक समारंभांसाठी तसेच कॅज्युअल वापरासाठी लोकप्रिय आहे. ती कुर्ता-पायजमा, जीन्स, किंवा साडी-लहेंग्यासोबत परफेक्ट मॅच करते.
कोल्हापुरी चप्पलची काळजी आणि देखभाल:
चामड्याच्या चप्पलला बुरशी येण्याची शक्यता असते, विशेषतः पावसाळ्यात. यासाठी ती स्वच्छ ठेवण्यासाठी तेल किंवा मॉइश्चरायझर लावावे. पहिल्या वापरापूर्वी चप्पल तेलाने मऊ करून घ्यावी, जेणेकरून ती पायांना लागणार नाही.
कोल्हापुरी चप्पल ही केवळ पादत्राण नसून भारतीय हस्तकला, परंपरा, आणि सांस्कृतिक वारसाचे प्रतीक आहे. तिची हस्तनिर्मिती, टिकाऊपणा, आणि स्टायलिश डिझाइन्स यामुळे ती स्थानिक आणि जागतिक स्तरावर लोकप्रिय आहे. प्रादाच्या रनवेवरील उपस्थितीमुळे तिची जागतिक ओळख वाढली असून, ती भारतीय हस्तकलेचा अभिमान बनली आहे.
