बराच काळ लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्ये राहिल्यानंतर लग्नाचे वचन मोडणे बलात्कार नाही; सर्वोच्च न्यायालयाने एफआयआर रद्द केला
सर्वोच्च न्यायालयाने अलिकडेच एक महत्त्वाचा निर्णय दिला आहे. न्यायालयाने स्पष्ट केले की जर दोन प्रौढ व्यक्ती परस्पर संमतीने दीर्घकाळ लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्ये राहत असतील तर ते लग्नाचे खोटे आश्वासन म्हणून पाहिले जाऊ शकत नाही. या परिस्थितीत, महिलेने लावलेले बलात्काराचे आरोप स्वीकारता येणार नाहीत. न्यायमूर्ती संजय करोल आणि मनोज मिश्रा यांच्या खंडपीठाने म्हटले आहे की, अशा प्रकरणांमध्ये, असे गृहीत धरले जाईल की दोन्ही पक्षांनी या प्रकारच्या संबंधात हुशारीने प्रवेश केला आहे आणि त्यांच्या निर्णयांचे परिणाम पूर्णपणे समजून घेतले आहेत.
न्यायालयाने आपल्या निर्णयात म्हटले आहे की जर दोन सक्षम प्रौढ अनेक वर्षे एकत्र राहत असतील आणि त्यांच्यात संमतीने संबंध असतील तर असे गृहीत धरले जाईल की त्यांनी स्वतःच्या इच्छेने त्यांचे नाते निवडले आहे आणि त्यांच्या परिणामांची त्यांना जाणीव आहे. अशा परिस्थितीत, हे नाते लग्नाच्या आश्वासनावर आधारित असल्याचा आरोप स्वीकारता येणार नाही. शिवाय, न्यायालयाने असेही स्पष्ट केले की अशा परिस्थितीत, केवळ लग्नाच्या आश्वासनामुळे शारीरिक संबंध निर्माण झाले असा दावा करणे विश्वासार्ह नाही, विशेषतः जेव्हा एफआयआरमध्ये असे नमूद केलेले नाही की शारीरिक संबंध केवळ लग्नाच्या आश्वासनावर आधारित होते.
सर्वोच्च न्यायालयाने स्पष्ट केले आहे की दीर्घकालीन लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्ये दोन्ही पक्ष लग्न करण्याची इच्छा व्यक्त करू शकतात, परंतु केवळ ही इच्छाच हे नाते लग्नाच्या वचनाचा परिणाम आहे याचा पुरावा ठरत नाही. गेल्या काही दशकांमध्ये समाजात लक्षणीय बदल झाले आहेत, अधिकाधिक महिला आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र होत आहेत आणि स्वतःच्या जीवनाचे निर्णय स्वतः घेण्यास सक्षम होत आहेत, असेही न्यायालयाने नमूद केले. या बदलामुळे, लिव्ह-इन रिलेशनशिपची संख्याही वाढली आहे.
न्यायालयाने स्पष्ट केले की अशा प्रकरणांमध्ये तांत्रिक दृष्टिकोन घेण्याऐवजी, संबंध किती काळ टिकले आणि दोन्ही पक्षांचे वर्तन कसे होते हे पाहणे महत्त्वाचे आहे. या आधारावर, हे नाते परस्पर संमतीने तयार झाले होते का, ते लग्नात रूपांतरित करण्याचा दोघांचाही काही हेतू होता का, याचे मूल्यांकन करता येते.
एका महिलेच्या तक्रारीवरून दाखल करण्यात आलेला एफआयआर फेटाळताना सर्वोच्च न्यायालयाने ही टिप्पणी केली, ज्यामध्ये तिने रवीश सिंह राणा यांच्यावर बलात्कार आणि मारहाणीचा आरोप केला होता. या प्रकरणानुसार, दोघांची पहिली ओळख फेसबुकवर झाली होती, त्यानंतर ते लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्ये राहू लागले. महिलेने आरोप केला आहे की पार्टनरने लग्नाचे आश्वासन देऊन तिच्याशी शारीरिक संबंध ठेवले होते, परंतु जेव्हा तिने लग्नासाठी दबाव आणला तेव्हा नकार दिला आणि धमकी देऊन तिला शारीरिक संबंधात भाग पाडले.
केवळ लग्न करण्यास नकार दिल्याच्या आधारावर बलात्काराच्या प्रकरणात आरोपीवर खटला चालवता कामा नये. याशिवाय, मारहाण आणि गैरवर्तन यासारख्या इतर आरोपांसाठी कोणतेही ठोस पुरावे सादर केलेले नाहीत.
