आंतरराष्ट्रीय एव्हरेस्ट दिन का साजरा केला जातो?
आंतरराष्ट्रीय एव्हरेस्ट दिन दरवर्षी 29 मे रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस जगातील सर्वोच्च शिखर, माउंट एव्हरेस्ट (8,848.86 मीटर) यशस्वीपणे सर करणाऱ्या पहिल्या पर्वतारोहकांच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो. 29 मे 1953 रोजी न्यूझीलंडचे पर्वतारोहक सर एडमंड हिलरी आणि नेपाळी शेर्पा तेन्झिंग नोर्गे यांनी प्रथमच एव्हरेस्टच्या शिखरावर यशस्वी चढाई केली. या ऐतिहासिक कामगिरीच्या स्मरणार्थ हा दिवस साजरा केला जातो. यामुळे पर्वतारोहणाच्या क्षेत्रात प्रेरणा मिळते आणि पर्यावरण संरक्षण, साहस आणि मानवी धैर्य यांचे महत्त्व अधोरेखित होते.
आंतरराष्ट्रीय एव्हरेस्ट दिन इतिहास
सर एडमंड हिलरी आणि तेंझिंग नोर्गे यांनी 29 मे 1953 रोजी सकाळी 11:30 वाजता माउंट एव्हरेस्टच्या शिखरावर पाऊल ठेवले. ही चढाई ब्रिटिश मोहिमेचा भाग होती, ज्याचे नेतृत्व कर्नल जॉन हंट यांनी केले होते. या यशस्वी चढाईनंतर माउंट एव्हरेस्ट पर्वतारोहणाचे प्रतीक बनले. 2008 मध्ये नेपाळ सरकारने 29 मे हा आंतरराष्ट्रीय एव्हरेस्ट दिन म्हणून घोषित केला. हा दिवस केवळ हिलरी आणि तेंझिंग यांच्या कामगिरीचेच स्मरण करत नाही, तर पर्वतारोहणातील शेर्पा समुदायाच्या योगदानालाही मानवंदना देतो.
आंतरराष्ट्रीय एव्हरेस्ट दिन महत्त्व
एव्हरेस्ट दिन मानवी धैर्य, चिकाटी आणि साहस यांचे प्रतीक आहे. हे पर्वतारोहकांना आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी प्रेरित करते.
हिमालयातील पर्यावरणीय संवेदनशीलता आणि प्रदूषणाच्या समस्यांबद्दल जागरूकता वाढवणे.
नेपाळ आणि भारतासारख्या देशांमध्ये हिमालय हा सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक वारसा आहे. हा दिवस स्थानिक समुदायांच्या योगदानाला मान देतो.
हा दिवस नेपाळच्या पर्यटनाला चालना देतो, कारण माउंट एव्हरेस्ट हा जागतिक पर्यटकांचे प्रमुख आकर्षण आहे.
थीम
आंतरराष्ट्रीय एव्हरेस्ट दिनाची दरवर्षी विशिष्ट थीम ठरवली जाते, जी पर्यावरण संरक्षण, पर्वतारोहणातील सुरक्षितता आणि साहस यावर केंद्रित असते. 2025 ची थीम अद्याप अधिकृतपणे जाहीर झालेली नाही.
नेपाळमधील कार्यक्रम
नेपाळमध्ये हा दिवस मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. काठमांडू आणि एव्हरेस्ट बेस कॅम्प येथे पर्वतारोहणाशी संबंधित कार्यक्रम, परेड आणि सांस्कृतिक सोहळे आयोजित केले जातात. पर्वतारोहक या दिवशी विशेष मोहिमांचे आयोजन करतात आणि एव्हरेस्टवरील यशस्वी चढाईंच्या स्मृती जागवतात. हिमालयातील कचरा साफसफाई मोहिमा, वृक्षारोपण आणि जागरूकता कार्यक्रम आयोजित केले जातात. पर्वतारोहणात योगदान देणाऱ्या व्यक्तींना पुरस्कार दिले जातात, विशेषतः शेर्पा समुदायाला. शाळा, महाविद्यालये आणि संस्थांमध्ये पर्वतारोहण आणि पर्यावरण संरक्षण यावर व्याख्याने आणि कार्यशाळा आयोजित केल्या जातात.
आंतरराष्ट्रीय एव्हरेस्ट दिन उद्देश
प्रेरणा देणे: तरुण पिढीला साहस, धैर्य आणि चिकाटी यांचे महत्त्व समजावणे.
पर्यावरण संरक्षण: हिमालयातील जैवविविधता आणि पर्यावरण रक्षणासाठी जागरूकता वाढवणे.
शेर्पा समुदायाला मान: शेर्पा मार्गदर्शकांच्या योगदानाला मान्यता देणे, जे पर्वतारोहणात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
पर्यटनाला चालना: नेपाळ आणि हिमालय क्षेत्रातील पर्यटनाला प्रोत्साहन देणे.
सुरक्षितता: पर्वतारोहणातील सुरक्षित पद्धती आणि नियमांचे पालन करण्यासाठी प्रोत्साहन देणे.
एव्हरेस्टशी संबंधित काही आश्चर्यकारक तथ्ये
एव्हरेस्टचा शोध सर्वप्रथम भारतीय सर्वेक्षक आणि गणितज्ञ राधानाथ सिकदर यांनी लावला होता.
एव्हरेस्टवर चढाई करण्यासाठी वसंत ऋतू आणि शरद ऋतू हा सर्वात लोकप्रिय काळ मानला जातो.
एव्हरेस्टवरील किमान तापमान उणे ४० अंशांपर्यंत पोहोचते.
दरवर्षी ८०० लोक हिमालयावर चढाई करण्याचा प्रयत्न करतात.
आतापर्यंत हिमालयावर चढाई करताना सुमारे ३०० लोकांना आपला जीव गमवावा लागला आहे.
अनेकांनी एव्हरेस्टवर चढाई करण्याचा विक्रम केला आहे. नेपाळच्या अप्पा शेर्पा यांनी २१ वेळा एव्हरेस्टवर चढाई करण्याचा विक्रम केला आहे.
हरियाणाचे विकास कौशिक आणि त्यांची पत्नी सुषमा कौशिक हे एव्हरेस्टवर चढाई करणारे सर्वात तरुण जोडपे आहेत.
४५ वर्षीय प्रेमलता अग्रवाल एव्हरेस्ट शिखरावर चढाई करणारी सर्वात वयस्कर महिला ठरली आहेत.
माउंट एव्हरेस्टवर चढणारी भारतातील पहिली महिला गिर्यारोहक
१९८४ मध्ये भारताची पहिली महिला गिर्यारोहक बचेंद्री पाल हिने एव्हरेस्ट शिखर जिंकण्यात यश मिळवले. १९८४ मध्ये भारताने एव्हरेस्टवर चढाई करण्यासाठी एक संघ तयार केला. या संघात १६ जण होते. त्यात ११ पुरुष गिर्यारोहक आणि ५ महिला गिर्यारोहक होत्या. कठीण चढाई आणि वादळाचा पराभव केल्यानंतर, बचेंद्री पाल माउंट एव्हरेस्टवर पोहोचणारी पहिली महिला ठरली. बचेंद्री पाल यांना त्यांच्या साहसासाठी अर्जुन पुरस्कार, पद्मश्री पुरस्कार, माउंटेनियरिंग फाउंडेशनकडून सुवर्णपदक आणि उत्तर प्रदेश सरकारकडून सुवर्णपदक मिळाले आहे.
चोंजिन अंगमो माउंट एव्हरेस्ट सर करणारी भारतातील पहिली अंध महिला
अलीकडेच किन्नौरच्या चोंझिन अँग्मो यांनी एव्हरेस्टवर चढाई करून इतिहास रचला आहे, असे करणारी ती पहिली भारतीय अंध महिला आहे. वयाच्या आठव्या वर्षी दृष्टी गमावल्यानंतरही, त्यांनी हार मानली नाही आणि सर्वात उंच पर्वतावर तिरंगा फडकवला.
आंतरराष्ट्रीय एव्हरेस्ट दिन हा साहस, धैर्य आणि पर्यावरण संरक्षणाचा संदेश देतो. हा दिवस माउंट एव्हरेस्टच्या ऐतिहासिक चढाईच्या स्मरणासह पर्वतारोहणातील मानवी यश आणि हिमालयाचे संरक्षण यावर प्रकाश टाकतो. भारताने या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान देत पर्वतारोहकांनी देशाचा गौरव वाढवला आहे. हा दिवस पर्यावरण जागरूकता आणि साहसी भावनेचा उत्सव आहे.
