जागतिक नदी दिन2023:जगभर जलप्रदूषणाची पातळी वाढत असल्याचे अनेक दिवसांपासून दिसून येत आहे. आम्हा मानवांच्या निष्काळजीपणामुळे नद्यांमध्ये झपाट्याने घाण पसरत आहे. हे प्रदूषण थांबवण्यासाठी दरवर्षी सप्टेंबर महिन्याच्या चौथ्या रविवारी जागतिक नदी दिन जगभरात साजरा केला जातो. हा दिवस 2005 पासून सुरू झाला. जो आज जगातील अनेक मोठे देश साजरा करतात.यंदा जागतिक नदी दिन 25 सप्टेंबर रोजी साजरा केला जात आहे.याचा मुख्य उद्धेश्य नद्यांमध्ये टाकल्या जाणाऱ्या कचऱ्यामुळे नद्यांचे पाणी दूषित होऊन त्यामध्ये राहणाऱ्या जीवांनाही हानी पोहोचत आहे.नद्यांविषयी जनजागृती वाढवण्यासाठी आणि त्यांच्या संवर्धनाकडे लक्ष देण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.
भारतात 400 हुन अधिक नद्या आहे. 8 नद्या भारतातील सर्वात मोठ्या नद्या आहेत. या नद्यांमधून सिंचन इत्यादी अनेक कामे केली जातात. अशा परिस्थितीत जेव्हा आपण त्यांचा फायद्यासाठी वापर करतो तेव्हा त्यांच्या स्वच्छतेकडे तितकेच लक्ष देणे ही आपली जबाबदारी बनते. जलप्रदूषणात सातत्याने वाढ होत असल्याने तेथील जलचरांचे नुकसान होत आहे. एवढेच नाही तर नद्यांचे पाणी प्रत्येकाच्या घरात शुद्ध येते. आपण सर्व आपले जीवन नद्यांवर अवलंबून असतो पण या नद्यांसाठी आपण कधीच काही करत नाही. दरवर्षी लाखो टन कचरा काढून नद्या स्वच्छ करण्यासाठी स्वयंसेवी संस्थांकडून प्रयत्न केले जातात. नद्यांबाबतची बेफिकीरता लक्षात घेऊन जगभरात हा दिवस साजरा करून लोकांमध्ये जनजागृती करण्याचा प्रयत्न केला जातो. दरवर्षी जागतिक नद्या दिन ही थीम घेऊन साजरा केला जातो
इतिहास-
अनेक संस्कृतींची सुरुवात नद्यांमधून झाली आहे. जर आपण एकाबद्दल बोललो तर, सिंधू नदीच्या काठावर सिंधू संस्कृतीची सुरुवात झाली. या नद्यांनी समाज घडवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.
आजही आपल्या हितसंबंधांच्या पूर्ततेसाठी आपण विचार न करता नद्या आणि त्यातून उपलब्ध साधनसंपत्तीचे शोषण करत आहोत आणि त्या प्रदूषित करत आहोत. नद्यांच्या सततच्या शोषणाकडे आपण अजूनही लक्ष दिले नाही तर त्याचे घातक परिणाम होऊ शकतात. या सर्व उपक्रमांचा विचार करून, 2005 मध्ये, मार्क अँजेलो, प्रसिद्ध नदी पर्यावरणवादी, यांनी संयुक्त राष्ट्रांना जल जीवन मोहिमेदरम्यान संबोधित केले. आपल्या भाषणात त्यांनी पाणीपुरवठ्याबाबत जनजागृती करण्याबाबत सांगितले.
या मोहिमेला संबोधित करताना त्यांनी जागतिक नदी दिन साजरा करण्याचा मुद्दा मांडला. जेणेकरून प्रत्येकाला समजेल की नद्या समाजासाठी किती महत्त्वाच्या आहेत आणि त्या सुरक्षित ठेवणे आपल्यासाठी किती महत्त्वाचे आहे. आवश्यक आहे. त्याच वर्षी म्हणजे 2005 मध्ये पहिला जागतिक नद्या दिन साजरा करण्यात आला. तेव्हापासून सप्टेंबर महिन्याच्या चौथ्या रविवारी जागतिक नदी दिन साजरा करण्याचा निर्णय घेण्यात आला.
आज जगभरातील 100 हून अधिक देश हा दिवस साजरा करतात आणि नद्यांमधील कमी होत जाणारे पाणी मर्यादित करण्याचा प्रयत्न करत आहेत.
नद्यांशी संबंधित काही रोमांचक तथ्य -
जगातील सर्वात लांब नदीचे नाव नाईल नदी आहे. या नदीची एकूण लांबी 6853 किलोमीटर असून ती 11 आफ्रिकन देशांमधून जाते.
अॅमेझॉन ही जगातील दुसऱ्या क्रमांकाची सर्वात लांब नदी असून तिची लांबी 6400 किलोमीटर आहे. मात्र पाण्याच्या प्रमाणाच्या बाबतीत ते पहिल्या क्रमांकावर आहे.
6300 किलोमीटर लांबीची चीनची यांग्त्झी नदी जगातील तिसरी सर्वात मोठी नदी मानली जाते.
जगात असे 18 देश आहेत जिथे एकही नदी नाही.
बांगलादेशात 700 हून अधिक नद्या आहेत. म्हणूनच याला नद्यांची भूमी असेही म्हणतात.
जगातील सर्वात खोल नदीचे नाव कांगो आहे. त्याची एकूण खोली 220 मीटर आहे. पाण्याच्या प्रमाणानुसार ते दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.
भारतातून वाहणारी सर्वात मोठी नदी सिंधू नदी आहे.
भारतात 400 हून अधिक नद्या आहेत. ज्यापैकी गंगा नदी सर्वात मोठी मानली जाते.
भारतात वाहणारी सर्वात छोटी नदी राजस्थानची आर्वरी नदी आहे. त्याची लांबी फक्त 90 किलोमीटर आहे.
Edited by - Priya Dixit
