मुंबई २६/११ दहशतवादी हल्ल्यात सहभागी असलेल्या दहशतवादी आमिर अजमल कसाबला फाशी देण्यासह अनेक मोठ्या प्रकरणांमध्ये आरोपींना कठोर शिक्षा मिळवून देणारे सरकारी वकील उज्ज्वल निकम यांना राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी राज्यसभेचे सदस्य म्हणून नामांकित केले आहे. १३ जुलै २०२५ रोजी, जळगाव येथील बॅरिस्टर निकम चौकातील त्यांच्या निवासस्थानी अ‍ॅड. निकम यांना राज्यसभा सदस्य म्हणून नामांकित केल्याचा ऐतिहासिक आणि अभिमानास्पद क्षण साजरा करण्यात आला.
राज्यसभेवर नियुक्ती झाल्यानंतर अ‍ॅड. निकम बीड जिल्ह्यातील मस्साजोग गावचे सरपंच संतोष देशमुख यांच्या बहुचर्चित खून खटला लढू शकणार नाहीत. या प्रकरणात माजी मंत्री धनंजय मुंडे यांचे जवळचे सहकारी वाल्मिकी कराड हे मुख्य आरोपी म्हणून तुरुंगात आहेत तर अ‍ॅड. निकम हे विशेष अभियोक्ता म्हणून काम करत आहेत, परंतु नियमांनुसार राज्यसभा सदस्य पद धारण करणारी व्यक्ती 'विशेष सरकारी वकील' म्हणून काम करू शकत नाही.
राज्यसभा सदस्य हा संसदेचा सदस्य असतो जो कायदा करण्याच्या प्रक्रियेत भाग घेतो, तर सरकारी वकील हा कार्यकारी शाखेत सरकारचा प्रतिनिधी असतो. तो राज्य आणि केंद्र सरकारच्या वतीने खटल्यात भूमिका बजावतो. या दोन्ही जबाबदाऱ्यांमध्ये हितसंबंधांचा संघर्ष आहे, त्यामुळे या दोन्ही भूमिका एकाच वेळी बजावता येत नाहीत.
कसाबला फाशी दिली
उज्ज्वल निकम यांना नंतर २६/११ दहशतवादी हल्ला, २००३ चा गुलशन कुमार खून खटला, २०१० चा शक्ती मिल सामूहिक बलात्कार, कल्याण रेल्वे स्फोट (१९९१), पुणे राठी प्रकरण (१९९४), गेटवे ऑफ इंडिया-जवेरी बाजार बॉम्बस्फोट (२००३), नदीमचे लंडनमधून प्रत्यार्पण (२००४), गँगस्टर अबू सालेम प्रकरण (२००४), प्रमोद महाजन खून खटला (२००६), डेव्हिड हेडली प्रकरण (२०१६) यासारख्या अनेक खळबळजनक प्रकरणांमध्ये गुन्हेगारांना शिक्षा मिळवून देण्याची जबाबदारी देण्यात आली.
त्यांनी २६/११ दहशतवादी हल्ल्यातील एकमेव अटक केलेला दहशतवादी अजमल कसाबला फाशीची शिक्षा सुनावली. त्यांच्या वकिलीमुळे ६२८ दोषींना जन्मठेपेची शिक्षा झाली आहे आणि ३७ आरोपींना मृत्युदंडाची शिक्षा सुनावण्यात आली आहे. या कामगिरीमुळे त्यांना २०१६ मध्ये पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
लोकसभा निवडणुकीत १६,००० हून अधिक मतांनी पराभव झाला
उज्ज्वल निकम यांनी सुमारे एक वर्षापूर्वी त्यांचा राजकीय प्रवास सुरू केला. २०२४ च्या लोकसभा निवडणुकीत भाजपने त्यांना उत्तर मध्य मुंबई लोकसभा मतदारसंघातून उमेदवारी दिली. तत्कालीन खासदार पूनम महाजन यांचे तिकीट कापून त्यांना उमेदवारी देण्यात आली होती, परंतु काँग्रेसच्या उमेदवार वर्षा गायकवाड यांच्या विरोधात १६,००० हून अधिक मतांनी त्यांचा पराभव झाला.
निकम यांचा जन्म जळगावमध्ये झाला
वर्षा यांना ४,४५,५४५ मते मिळाली, तर निकम यांना ४,२९,०३१ मते मिळाली परंतु कायद्याच्या क्षेत्रात अ‍ॅड. निकम यांचे बहुमोल योगदान लक्षात घेऊन राष्ट्रपती मुर्मू यांनी त्यांना राज्यसभेसाठी उमेदवारी दिली आहे. उज्ज्वल निकम यांचा जन्म मार्च १९५३ मध्ये महाराष्ट्रातील जळगाव जिल्ह्यात झाला. निकम यांचे कुटुंब आधीच कायदेशीर व्यवसायाशी जोडले गेले आहे. त्यांचे वडील देवराव माधवराव हे बॅरिस्टर आणि न्यायाधीश होते.
पुणे विद्यापीठातून बीएससी पदवी प्राप्त केल्यानंतर, उज्ज्वल निकम यांनी जळगावच्या एसएस मणियार लॉ कॉलेजमधून कायद्याचे शिक्षण घेतले. त्यांनी जळगावच्या जिल्हा न्यायालयात वकिली सुरू केली. नंतर त्यांनी सुमारे १४ वर्षे टाडा न्यायालयात काम केले. १९९३ च्या मुंबई साखळी बॉम्बस्फोटात सरकारी वकील म्हणून नियुक्ती झाल्यानंतर अधिवक्ता निकम पहिल्यांदा प्रसिद्धीच्या झोतात आले.
