पुरुषांच्या शरीरात लपलेल्या स्त्रिया आणि महिलांच्या शरीरात लपलेले पुरुष, वाढत्या LGBTQ लोकसंख्येबद्दल मानसोपचारतज्ज्ञ काय म्हणतात?

इंदूर हे शहर वेगाने महानगर बनण्याच्या दिशेने वाढत आहे. येथे मॉल, पब आणि रात्रीची संस्कृती ज्या प्रकारे पाहिली जाते त्यावरून हे स्पष्ट होते की तरुण या शहराचे प्रतिनिधित्व करतात. परंतु तरुणांच्या या जीवनशैलीत एक काळे वास्तव देखील लपलेले आहे जे त्यांना पूर्णपणे वेगळ्या पद्धतीने परिभाषित करते.

खरं तर, इंदूरमधील तरुणांनी आता त्यांच्या लैंगिक प्रवृत्तीबद्दल बोलण्यास सुरुवात केली आहे. ते वर्षानुवर्षे दडपलेल्या त्यांच्या खऱ्या लैंगिक इच्छेचा स्वीकार करण्यासाठी पुढे येत आहे. बरेच लोक आता पुरुषाच्या शरीरात लपलेल्या स्त्रीबद्दल आणि स्त्रीच्या शरीरात लपलेल्या पुरूषाबद्दल जाणून घेण्यासाठी डॉक्टरांकडे जात आहे. गेल्या ५ वर्षांत, ही प्रकरणे २ ते ३ पट वाढली आहे. विशेषतः तरुण आणि शहरी वर्गात. लोक लिंग बदलासाठी सर्जनकडे देखील जात आहे. या विषयाबद्दल जाणून घेण्यासाठी, आम्ही इंदूरच्या प्रसिद्ध मानसोपचारतज्ज्ञ डॉ. अपूर्व तिवारी यांच्याशी विशेष चर्चा केली. डॉक्टर काय म्हणतात ते जाणून घेऊया.

१. भारतात LGBTQ लोकसंख्या का वाढत आहे?
LGBTQ ची संख्या वाढत नाहीये. तर आता लोक त्यांची ओळख लपवण्याऐवजी स्वीकारू लागले आहे. पूर्वी ज्या गोष्टी दडपल्या जात होत्या त्या आता समोर येत आहे.

२. ओळख शोधण्याचा हा संघर्ष, हार्मोनल असंतुलन की काही मानसिक विकार आहे?
नाही, LGBTQ ओळख हा आजार नाहीये. हार्मोनल डिसऑर्डर नाहीये किंवा मानसिक विकारही नाहीये. तो मानवी विविधतेचा एक भाग आहे. DSM-5 ने देखील ही विचारसरणी बदलली आहे आणि "लिंग ओळख विकार" काढून टाकला आहे आणि त्याला "लिंग डिसफोरिया" असे नाव दिले आहे. म्हणजेच, लिंग ओळख हा आजार मानला जात नाही, तर एखाद्या व्यक्तीला त्याच्या ओळखीला समाजाकडून मान्यता न मिळाल्याने होणाऱ्या मानसिक वेदना म्हणून पाहिले जाते. फक्त त्या त्रासाकडे उपचार म्हणून पाहिले जाते - ओळख स्वतः नाही.

३. लैंगिक प्रवृत्तीबाबत कोणत्या प्रकारचे बदल होत आहेत?
आता तरुण लोक त्यांची लैंगिक ओळख उघडपणे समजून घेत आहे आणि स्वीकारत आहे. हे जागरूकता आणि मानसिक आरोग्यासाठी एक सकारात्मक चिन्ह आहे.

४. पुरुष आणि स्त्रीमधील फरक नाहीसा होत आहे का?
फरक कमी होत नाहीये, पण लिंग भूमिका निश्चितच लवचिक होत आहेत. आता प्रत्येक व्यक्तीला त्याच्या ओळखीनुसार जगण्याचे स्वातंत्र्य मिळत आहे. हा मानसिक आरोग्याचा आधार देखील आहे.

५. सोशल मीडियामध्ये, मुले मुली म्हणून नाचत आहे आणि मुली मुलांप्रमाणे नाचत आहे. हा कोणत्या प्रकारचा मानसिक विकार आहे?
हा मानसिक विकार नाही. बऱ्याचदा लोक त्यांच्या लिंग ओळख, कामगिरी किंवा अभिव्यक्तीद्वारे स्वतःला शोधतात. सोशल मीडिया हे आजच्या तरुणांसाठी भीतीशिवाय स्वतःला व्यक्त करण्याचे माध्यम बनले आहे. आपण प्रत्येक अभिव्यक्तीकडे आजार म्हणून पाहू नये.

६. मुली त्यांचे शरीर दाखवण्यास अजिबात संकोच करत नाहीत. त्या कोणत्याही मर्यादेपर्यंत जाण्यास तयार आहे?
हे मानसिक आजाराचे प्रकरण नाही. आजच्या महिलांनी त्यांच्या शरीरावर आणि अभिव्यक्तीवर त्यांचे हक्क सांगायला सुरुवात केली आहे. आत्मविश्वास आणि शरीराची सकारात्मकता ही सामाजिक बदल म्हणून समजली पाहिजे, विकृती नाही. जोपर्यंत त्यात कोणतेही नुकसान किंवा शोषण होत नाही.

७. इंदूरमध्ये कोणत्या वर्गाचे आणि लिंगाचे लोक त्यांच्या लैंगिक पसंती लपवण्यासाठी किंवा स्वीकारण्यासाठी तुमच्याकडे येत आहे?
महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांपासून ते काम करणाऱ्या व्यावसायिकांपर्यंत, पुरुष आणि महिला दोघेही येतात. बहुतेक लोक १८ ते ३५ वयोगटातील आहेत आणि सर्व सामाजिक वर्गातून येतात.

८. गेल्या काही वर्षांत LGBTQ+ प्रकरणांमध्ये वाढ झाली आहे का? तुमच्याकडे काही डेटा आहे का?
मर्यादित अधिकृत राष्ट्रीय डेटा असला तरी, क्लिनिकल अनुभव आणि LGBTQ+ संस्थांच्या अहवालांवरून हे स्पष्ट होते की आता अधिक लोक त्यांच्या लिंग किंवा लैंगिक ओळखीबद्दल मानसिक मदत घेण्यासाठी पुढे येत आहे. माझ्या खाजगी प्रॅक्टिसमध्ये, गेल्या ५ वर्षांत अशा प्रकरणांमध्ये सुमारे २ ते ३ पट वाढ झाली आहे. विशेषतः तरुण आणि शहरी वर्गात. ही वाढ 'संख्येत वाढ' दर्शवत नाही तर 'स्वीकृती आणि जागरूकता' दर्शवते.

९. इंदूरमध्ये तुमच्याकडे जास्त महिला किंवा पुरुष येतात का?
पुरुष जास्त येतात. सामाजिक दबावामुळे महिला अजूनही त्यांची ओळख लपवतात. ही चिंतेची बाब आहे.

१०. आता नातेसंबंधांसाठी अनेक पर्याय आहेत - हे किती बरोबर आहे?
DSM-५ नुसार, लैंगिकता ही एक विशिष्ट श्रेणी आहे. जोपर्यंत संबंध परस्पर संमती आणि आदरावर आधारित असतात तोपर्यंत ते मानसिकदृष्ट्या निरोगी मानले जाते. नातेसंबंधांसाठी पर्याय वैयक्तिक स्वातंत्र्याचा एक भाग आहेत.

११. लैंगिक प्रवृत्ती अशी गोष्ट आहे जी लोक उशिरा ओळखतात का?
हो, ती असू शकते. लैंगिक प्रवृत्ती कालांतराने स्पष्ट होऊ शकते. बरेच लोक पौगंडावस्थेत ते समजतात, तर काहींना ते आयुष्याच्या दुसऱ्या टप्प्यावर कळते. हे पूर्णपणे सामान्य आहे.