अष्टांग योगात प्राणायामचे 4 भाग आहेत. प्राण+आयाम म्हणजे प्राणायाम. प्राण म्हणजे शरीराच्या आत नाभी, हृदय आणि मेंदू इत्यादी ठिकाणी असलेली हवा जी सर्व अवयवांना हालचाल करत राहते. आयामचे तीन अर्थ आहेत, पहिला दिशा आणि दुसरा योगानुसार नियंत्रण किंवा थांबणे, तिसरा - विस्तार किंवा लांबी. प्राणाला योग्य गती आणि परिमाण द्या, हा प्राणायाम आहे. दररोज फक्त 5 मिनिटे प्राणायाम केल्याने तुम्हाला 5 जबरदस्त फायदे मिळतात.
'प्राणस्य आयाम: इट प्राणायाम'. 'श्वास्प्रश्वायो गतिविद्छेद: प्राणायाम'--(यो.सू. 2/49)अर्थ: प्राणाच्या श्वास घेण्याच्या आणि श्वास सोडण्याच्या नैसर्गिक हालचाली थांबवणे म्हणजे प्राणायाम.
1. मेंदूमध्ये ऑक्सिजनची पातळी वाढवणे: प्राणायाम केल्याने मेंदूमध्ये ऑक्सिजनची पातळी वाढते. त्यामुळे मेंदूची कार्य क्षमता आणि शक्ती देखील वाढते. जर कोणत्याही प्रकारचे मानसिक आजार असतील तर ते दूर होतात, जसे की चिंता, चिंता, अस्वस्थता, नैराश्य, दुःख, संशयास्पद स्वभाव, नकारात्मकता, संघर्ष किंवा गोंधळ इ.
2. मनात दुःख नसते: प्राणायाम केल्याने मनात कधीही दुःख, दुःख आणि राग येत नाही. मन नेहमीच आनंदी असते ज्यामुळे तुमच्या सभोवताली आनंदी वातावरण निर्माण होते. जीवनात कोणत्याही प्रतिकूल परिस्थितीमुळे तुम्ही निराश किंवा निराश होणार नाही. तुम्हाला हवे असल्यास, ध्यानाला तुमच्या नियमित दिनचर्येचा भाग बनवून तुम्ही मेंदूला आणखी मजबूत करू शकता.
3. विचार करण्याची क्षमता वाढते: प्राणायाम केल्याने व्यक्तीचे विचार खूप तपशीलवार आणि परिष्कृत होतात. परिष्कृत म्हणजे स्वच्छ आणि स्पष्ट. अशा परिस्थितीत, व्यक्तीची बुद्धी खूप तीक्ष्ण होते आणि तो जे काही बोलतो ते विचार केल्यानंतर म्हणतो. तो भावनांमध्ये वाहून जात नाही. प्राणायाम सकारात्मक विचार विकसित करतो. योगाचा परिणाम असा होतो की शरीर, मन आणि मेंदू ऊर्जावान बनण्यासोबतच तुमचे विचारही बदलतात. तुमचे विचार बदलल्याने तुमचे जीवनही बदलू लागते.
4. अन्नाचे पचन होण्यास मदत होते: दररोज प्राणायाम केल्याने अन्न सहज पचू लागते. शरीरातील प्रदूषक घटक बाहेर पडू लागतात. यामुळे शरीर निरोगी राहते. प्राणायाम शरीराला अधिक ऑक्सिजन देतो ज्यामुळे ते शरीराच्या सर्व अवयवांमधून प्रदूषक पदार्थ काढून टाकते. डोळे, कान आणि नाकाचे आरोग्य राखण्यासाठीही हे प्राणायाम फायदेशीर आहे. वात, पित्त आणि कफ यांचे दोष दूर होतात आणि पचनसंस्था, यकृत आणि मूत्रपिंड यांचा चांगला व्यायाम होतो. लठ्ठपणा, दमा, क्षयरोग आणि श्वसनाचे आजार बरे होतात. नसांशी संबंधित सर्व आजारांमध्ये हे फायदेशीर मानले जाते.
5. फुफ्फुसे मजबूत होतात: दररोज प्राणायाम केल्याने फुफ्फुसांमध्ये कोणताही संसर्ग झाल्यास तो निघून जातो आणि फुफ्फुसे मजबूत होतात. जलद गतीने श्वास घेताना आणि बाहेर टाकताना, आपण अधिक ऑक्सिजन घेतो आणि कार्बन डायऑक्साइड सोडतो ज्यामुळे फुफ्फुसांची कार्यक्षमता वाढते आणि हृदयातील रक्तवाहिन्या देखील स्वच्छ आणि मजबूत राहतात.
6. दीर्घायुष्य आणि तारुण्यात फायदे: दररोज प्राणायाम केल्याने तारुण्य टिकून राहते. चेहऱ्यावरील तेज अबाधित राहते. मन, मेंदू आणि शरीराच्या शुद्धतेमुळे व्यक्तीला दीर्घायुष्य मिळते. कायम तरुण राहण्यासाठी आणि जीवनात यश मिळविण्यासाठी श्वासोच्छवासावर नियंत्रण ठेवणे आवश्यक आहे.
Edited By - Priya Dixit
