श्री महालसा नारायणी मंदिर म्हणून ओळखले जाणारे महालसा मंदिर कुम्ताच्या पई कुटुंबाने दान केलेल्या जमिनीवर 1565 मध्ये स्थापित केले गेले. मंदिराचे निर्माण गुरव या नावातंर्गत अरचाकांद्वारे केले गेले होते, अर्थात ती वयक्ती जिने श्री महालसाची कांस्य मूर्ती गोव्यात आणली. श्री महालसाची मूर्ती या ठिकाणी मातीच्या भांड्यात आणण्यात आली आणि नंतर मंदिरात स्थापित करण्यात आली.
श्री महालसा नारायणी ही मंदिराची अधिष्ठाता असली तरी लक्ष्मीनारायण, ग्रामपुरुष, शांतेरी, दादशंकर, भगवती आणि काळभैरव या इतर देवतांचीही येथे पूजा केली जाते. संध्या मंटपाच्या छतावर अनोखे कलात्मक लाकडी कोरीवकाम असून चुना आणि तोफ वापरून बनवलेली सुंदर लाल आणि पांढरी भिंत चित्रे आहेत.
भिंतीवर रामायण आणि महाभारताच्या विविध भागांचे प्रतिनिधित्व करणारी चित्रेही आहेत. या मंदिरात अनेक उत्सवांचे आयोजन केले जाते, म्हणजे श्रावण महिन्यात, जो शेवटच्या रविवारी येतो. पौर्णिमा, दशमी आणि वद्य पाद्य हे इतर काही सण आहेत. मंदिराचा स्थापना दिवस मार्च/एप्रिल महिन्यात साजरा केला जातो. पर्यटकांना कुम्ता दौरा करताना महालसा मंदिरात जाण्याचा सल्ला दिला जातो.
महालसाची ओळख मोहिनी या भगवान विष्णूच्या स्त्रीलिंगी अवताराशी केली जाते. महालसाचे चार हात आहेत ज्यात त्रिशूळ, तलवार, छेडलेले डोके आणि पिण्याचे भांडे आहे. ती देवता प्रणाम मुद्रा युक्त दानव किंवा पुरुषाच्या वर नतमस्तक मुद्रेत उभी आहे आणि तिचा बाघ किंवा सिंह विच्छेदन केलेल्या डोक्यातून पडणारे रक्त चाटत आहे. तिने यज्ञोपवीत (जनेयू) देखील परिधान केले आहे, जे सहसा देवतांनी परिधान केले असतात. गौड़ सारस्वत ब्राह्मण आणि गोवा आणि दक्षिण कनारा येथील वैष्णव तिला मोहिनी म्हणून ओळखतात आणि भविष्य पुराणात सांगितल्याप्रमाणे तिला नारायणी आणि राहू-मथनी (राहूचा नाश करणारी) या नावांनी हाक मारतात.
या मंदिरात, महालसा देवी मोहिनी आणि भगवान विष्णू यांच्याशी संबंधित आहे, खंडोबा संप्रदायात, तिला देवी पार्वती आणि खंडोबा (शिव आणि पार्वतीचा पती) म्हणून ओळखले जाते.
Sri Mahalasa Prarthana Stotra
ब्रह्म रुद्रेंद्र चंद्रादि गीर्वाण गण वंदिते
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।१।।
मार्दोल धर्मक्षेत्रस्थ शालिग्राम शिलास्थिते
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।२।।
कोटिसूर्य प्रतीकाशे विष्णुमाये सुधाप्रदे
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।३।।
मंदस्मितेसेचनिके मोहिनी परमेश्वरी
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।४।।
खड्ग शूलखड्ग शिरःपात्र धृते भक्त वरप्रदे
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।५।।
सौंदर्य निलये देवि कन्यारूपे धुरंधरे
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।६।।
गंध कुंकुमोदक पुष्पादि मंगल द्रव्य पूजिते
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।७।।
शरणागत भक्तानां दुःख क्लेश विदारके
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।८।।
सर्व संपत् प्रदे मातः सर्व सौभाग्य दायिनी
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।९।।
भूतप्रेत पिशाचादि रोगबाधा विदारिके
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।१०।।
अप्रमेय गुणाकारे सर्व कलि मलापहे
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।११।।
निराकारे च साकारे भुक्तिमुक्ति प्रदायिनी
ज्ञानाभय प्रदानेन पाहि सर्वान् महालसे ।।१२।।
।।इति श्री महालसा प्रार्थना स्तोत्रं संपूर्णम् ।।
फोटो साभार: फेसबुक
