गंधर्व कथा : एके काळी पांडव द्वैतवनात थांबलेले होते. दुर्योधनाला त्या भागात घोष यात्रा काढायची होती. धृतराष्ट्राने नकार दिल्यावर शकुनी म्हणाला, "राजा, आम्हाला फक्त गायी मोजायच्या आहेत." पांडवांना भेटण्याचा आमचा हेतू नाही. पांडव कुठे राहतात हे कळल्यावरही आम्ही तिथे जाणार नाही. अशा प्रकारे शकुनीने धृतराष्ट्राची समजूत घातली आणि नंतर दुर्योधन आणि शकुनीला मंत्री आणि सैन्यासह तेथे जाण्याची परवानगी दिली.
दुर्योधन गाई, वासरे इत्यादी मोजत असताना काही लोकांसह तो द्वैतवनातील तलावाजवळ पोहोचला. तिथे त्या सरोवराच्या काठावर एका झोपडीत युधिष्ठिर आणि पांडव द्रौपदीसोबत राहत होते. त्यावेळी राजर्षी यज्ञ करत होते.
तेव्हा दुर्योधनाने आपल्या सेवकांना येथे लवकरच क्रीडागृह तयार करण्याचे आदेश दिले. जेव्हा त्याच्या लोकांनी ही इमारत बांधायला सुरुवात केली तेव्हा रक्षक प्रमुख गंधर्वांनी त्यांना थांबवले. कारण त्यांच्या येण्याआधीच गंधर्वराज चित्रसेन त्या पाण्याच्या तलावात पोहोचले होते आणि जलक्रीडा करत होते. अशा प्रकारे गंधर्वांनी वेढलेला तलाव पाहून दुर्योधनाचे सेवक पुन्हा दुर्योधनाकडे परतले. तेव्हा दुर्योधनाने सैनिकांना त्या गंधर्वांना तेथून हाकलण्याचा आदेश दिला. पण त्या सैनिकांना पाठीमागे परतावे लागले.
यामुळे दुर्योधन संतप्त झाला आणि तो सर्व सेनापतींसह गंधर्वांशी लढायला गेला. काही गंधर्व पळून गेले आणि त्यांनी चित्रसेनला सांगितले की दुर्योधन त्याच्या सैन्यासह जंगलात जबरदस्तीने कसा घुसला. तेव्हा चित्रसेन क्रोधित झाला आणि त्याने आपल्या भ्रमाने भयंकर युद्ध केले. दुर्योधन, शकुनी आणि कर्ण हे गंधर्व सैन्याने जखमी झाले. कर्णाच्या रथाचे तुकडे झाले. सर्वजण पळू लागले पण चित्रसेनच्या सैन्याने दुर्योधन आणि दुशासनला घेरले आणि पकडले.
कौरव सैन्यातील लोक पळून गेले आणि पांडवांकडे आश्रय घेतला आणि त्यांनी युधिष्ठिरांना दुर्योधन आणि इतरांना गंधर्व सैन्याने घेरल्याची बातमी सांगितली. युधिष्ठिरने समजावूनही गंधर्वांना पटले नाही तेव्हा अर्जुनाने शेवटी दिव्यशास्त्राचा शोध लावला. अर्जुनाच्या या शस्त्राने चित्रसेन घाबरला. मग तो अर्जुन जवळ आला आणि म्हणाला, मी तुझा मित्र चित्रसेन आहे. हे ऐकून अर्जुनाने ते दिव्य शस्त्र परत केले. तेव्हा गंधर्व लोकांनी दुर्योधन आणि इतर कौरवांना युधिष्ठिराकडे आणले आणि त्यांनी त्यांना युधिष्ठिराच्या स्वाधीन केले. युधिष्ठिरासह सर्व पांडवांनी दुर्योधन, दुशासन आणि सर्व राजसेवकांचे स्वागत केले. दुर्योधनाने मनापासून युधिष्ठिराचे आभार मानले आणि अर्जुनला या उपकाराच्या बदल्यात काहीतरी मागायला सांगितले. अर्जुन म्हणाला की आता नाही पण वेळ आल्यावर मागेन. दुर्योधनाने वचन दिले की तू जे मागशील ते तुला मिळेल.
कुरुक्षेत्राचे युद्ध आणि भीष्माचे पाच बाण
एका रात्री छावणीत दुर्योधन भीष्म पितामहांना म्हणाला की, पितामह, तुम्ही आमच्या बाजूचा आहेस की पांडवांच्या बाजूने? मला वाटतं पांडवांच्या प्रेमापोटी तुम्ही पांडवांवर आत्मघातकी हल्ला करत नाहीत. एका बाणाने हजारो योद्ध्यांना मारून टाकणाऱ्या तुमच्यासारख्या शूर योद्ध्याच्या हल्ल्यापासून पांडव कसे वाचतील?
दुर्योधनाचे कडू बोलणे ऐकून भीष्म पितामह दुःखी आणि क्रोधित झाले. भीष्म पितामह संतापून म्हणाले मग ठीक आहे, मी उद्या एकाच दिवसात पाचही पांडवांचा वध करीन. असे म्हणत ते आपल्या मंत्राच्या सामर्थ्याने 5 सोनेरी बाण तयार करतात आणि दुर्योधनाला सांगतात की हे पाच बाण अतिशय शक्तिशाली बाण आहेत ज्यांना कोणीही रोखू शकत नाही. उद्या मी या बाणांनी पाचही पांडवांचा वध करीन. हे पाहून दुर्योधनाला खूप आनंद होतो आणि आता पांडवांचा वध होणार याची त्याला खात्री होती. तरीही दुर्योधनाला आजोबांबद्दल शंका होती. तो विचार करत होता की पांडवांच्या प्रेमापोटी आजोबा हा बाण अजिबात वापरणार नाहीत किंवा तो एका रात्रीत कुठेतरी गायब होईल. अशी शंका आल्याने दुर्योधनाला एक कल्पना सुचते. त्याने आपल्या आजोबांना हे पाच बाण देण्याची विनंती केली. माझा तुमच्यावर अजिबात विश्वास नाही. उद्या तुम्ही युद्धासाठी तयार असाल तरच मी हा बाण तुम्हाला परत करीन. तोपर्यंत हे बाण माझ्याजवळ सुरक्षित राहतील. आजोबांनी दुर्योधनाशी सहमती दर्शवत आणि त्याला बाण घेण्यास परवानगी दिली. त्या पाच बाणांसह दुर्योधन आपल्या छावणीत परतला आणि दुसऱ्या दिवसाची वाट पाहू लागला.
अर्जुनने वरदान मागितले
दुसरीकडे पांडवांच्या छावणीत ही बातमी पोहोचली की भीष्म पितामह चमत्कारिक बाणाने पांडवांचा वध करणार आहेत. श्रीकृष्णाने अर्जुनला सर्व प्रकार सांगितला, तेव्हा श्रीकृष्णाने अर्जुनला सांगितले की आता जा आणि दुर्योधनाकडे ते पाच बाण मागून घ्या. अर्जुन म्हणतो कसली गंमत करतोयस. दुर्योधन मला बाण का देईल? तेव्हा श्रीकृष्ण म्हणतात, तू दुर्योधनाला यक्ष आणि गंधर्व यांच्या हल्ल्यातून वाचवलेस, आठव त्यावेळी दुर्योधनाने तुला सांगितले होते की ज्याप्रमाणे तू माझा जीव वाचवला आहेस त्याचप्रमाणे मी तुला वचन देतो की तू माझ्याकडून गरजेच्या वेळी काही मागितलेस तर मी तुला ते देईन.
हे ऐकून अर्जुन रोमांचित झाला आणि तो ताबडतोब दुर्योधनाकडे पोहोचला आणि तो विनम्रपणे दुर्योधनाला म्हणाला की आज मला तुझी गरज आहे कारण तू वचन दिले होते की मी तुला काही मागितले तर तू आता तुझे वचन पाळण्यास तयार आहेस का? दुर्योधन म्हणतो हो मला आठवलं… सांग तुला काय हवे आहे?
अर्जुन म्हणतो की जर तू छत्रिय असून तुझ्या धर्माशी आणि वचनाशी खरा असेल तर मला ते पाच स्वर्णिम बाण दे जे तुझ्याजळ आहेत. हे ऐकून दुर्योधन हैराण होतो आणि जड मनाने ते बाण अर्जुनला देऊन आपले वचन पूर्ण करतो.
