जागतिक शौचालय दिन २०२५: स्वच्छता, प्रतिष्ठा आणि आरोग्य हे विशेषाधिकार नाहीत तर मूलभूत अधिकार आहेत. लोकांना या अधिकाराची आठवण करून देण्यासाठी आणि जनजागृतीसाठी ते प्राधान्य देण्यासाठी, जग दरवर्षी १९ नोव्हेंबर रोजी जागतिक शौचालय दिन साजरा करते. हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की आधुनिकता, विकास आणि डिजिटल इंडियाच्या शर्यतीतही जगभरातील लाखो लोक सुरक्षित शौचालयांपासून वंचित आहेत. तथापि, जागतिक शौचालय दिनाची आवश्यकता केव्हा आणि का जाणवली, तो पहिल्यांदा कधी साजरा केला गेला आणि जागतिक शौचालय दिन कसा साजरा केला जातो हे जाणून घेतल्यास त्याचे महत्त्व वाढू शकते. जागतिक शौचालय दिनाचा इतिहास, महत्त्व आणि थीम जाणून घेऊया. जागतिक शौचालय दिन पहिल्यांदा कधी साजरा करण्यात आला?
२००१ मध्ये, सिंगापूरचे स्वच्छता सुधारक जॅक सिम यांनी जागतिक शौचालय संघटना (WTO) ची स्थापना केली. त्यांनी जगभरातील शौचालये आणि स्वच्छतेवरील संभाषण हा लज्जेचा नाही तर उपायाचा विषय बनवला. नंतर, २०१३ मध्ये, संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने (UNGA) १९ नोव्हेंबर हा दिवस जागतिक शौचालय दिन म्हणून अधिकृतपणे घोषित केला.
१९ नोव्हेंबर रोजी शौचालय दिन का साजरा केला जातो?
१९ नोव्हेंबर रोजी तो साजरा करण्याचा निर्णय घेण्यात आला कारण जागतिक शौचालय संघटनेचा वर्धापन दिन १९ नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जातो. त्या वर्षी WTO चा १२ वा वर्धापन दिन होता. स्वच्छतेसाठीचा लढा हा दीर्घ संघर्षाचा परिणाम आहे याची जगाला आठवण करून देण्यासाठी हा दिवस निवडण्यात आला.
शौचालयांसाठी जागतिक मोहीम कशी सुरू झाली?
२००१ मध्ये जॅक सिम यांनी जागतिक शौचालय संघटनेची स्थापना केली. २०१२ पर्यंत, उघड्यावर शौच, शौचालय स्वच्छता, महिला सुरक्षा आणि जलसंधारण मोहिमांवर जगभरात २०० हून अधिक प्रकल्प सुरू करण्यात आले.
२०१३ मध्ये, संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने अधिकृतपणे हा दिवस आंतरराष्ट्रीय दिवस म्हणून घोषित केला. २०२० नंतर, तो शाश्वत विकास ध्येयांचा एक प्रमुख आधारस्तंभ बनला. आज, जागतिक शौचालय दिन १५० हून अधिक देशांमध्ये सर्वात मोठा जागतिक स्वच्छता अभियान म्हणून साजरा केला जातो.
जागतिक शौचालय दिनाचा उद्देश
जागतिक शौचालय दिनाचा उद्देश केवळ शौचालये बांधणे नाही तर स्वच्छता ही सवय, स्वच्छता ही संस्कृती आणि सुरक्षितता हा अधिकार बनवणे आहे. जगभरातील अहवाल अजूनही आपल्याला धक्का देतात की लाखो लोकांकडे अजूनही घरी शौचालये नाहीत. लाखो महिलांना असुरक्षित ठिकाणी शौचास जावे लागते आणि अस्वच्छ शौचालयांमुळे दरवर्षी लाखो मुले अतिसार सारख्या आजारांनी मरतात.
जागतिक शौचालय दिन २०२५ ची थीम
जागतिक शौचालय दिन २०२५ बदलत्या जगात स्वच्छतेवर लक्ष केंद्रित करते, "आपल्याला नेहमीच शौचालयांची आवश्यकता असेल." या घोषणेसह.
शौचालय दिनाचे महत्त्व
हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की शौचालये आरोग्य, सुरक्षितता आणि प्रतिष्ठेचा पाया आहेत. महिलांची सुरक्षितता आणि प्रतिष्ठा शौचालयाच्या प्रवेशाशी थेट जोडली जाते. स्वच्छतेचा अभाव गरिबी, रोगराई आणि सामाजिक असमानता वाढवतो. स्वच्छता ही केवळ सोयीची बाब नाही, ती मानवी हक्कांची बाब आहे.
