केंद्रातील मोदी सरकारविरोधात काँग्रेससह विरोधी पक्षांच्या आघाडीने आणलेला अविश्वास प्रस्ताव लोकसभेत फेटाळला गेला. पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या भाषणादरम्यान, मणिपूरच्या मुद्द्यावरून विरोधी पक्षांनी घोषणाबाजी करत सभात्याग केला. त्यामुळे पंतप्रधानांचं भाषण आटोपल्यानंतर लोकसभा अध्यक्षांनी अविश्वास प्रस्तावावर आवाजी मतदान घेतले. त्यात हा अविश्वास प्रस्ताव आवाजी मतदानाने फेटाळला गेला. तर मग आज जाणून घेऊ कि अविश्वास प्रस्ताव म्हणजे काय ..
अविश्वास प्रस्ताव म्हणजे काय?
कोणत्याही मुद्द्यावर विरोधकांची नाराजी असेल तर लोकसभा खासदार नोटीस आणतात. उदाहरणार्थ, यावेळी मणिपूरमधील हिंसाचाराबद्दल विरोधक संतप्त आहेत आणि सभागृहात पंतप्रधानांच्या विधानाची मागणी करत आहेत. सरकारला घेरण्यासाठी त्यांनी अविश्वास ठराव आणला आहे. लोकसभा अध्यक्ष ओम बिर्ला यांनीही ते मान्य केले असून आजपासून चर्चेला सुरुवात होणार आहे. अविश्वासावरील चर्चेसाठी 50 खासदार यांचा पाठिंबा आवश्यक आहे. गौरव गोगोई यांच्या नोटीसला 50 खासदारांचा पाठिंबा आहे. चर्चेनंतर त्यावर मतदान होईल.
अविश्वास कधी आणला जातो?
घटनेच्या कलम 75 नुसार सरकार म्हणजेच पंतप्रधान आणि त्यांची मंत्रिमंडळ लोकसभेला उत्तरदायी आहे. लोकप्रतिनिधी लोकसभेत बसतात, त्यामुळे त्याचा विश्वास सरकारला मिळणे आवश्यक आहे. अशा परिस्थितीत सरकारकडे बहुमत नाही किंवा सरकारचा सभागृहातील विश्वास उडाला आहे, असे कोणत्याही विरोधी पक्षाला वाटत असेल, तर तो अविश्वास प्रस्ताव आणू शकतो. या आधारे लोकसभेच्या नियम 198(1) ते 198(5) नुसार विरोधी पक्ष लोकसभेच्या अध्यक्षांना सरकारविरोधात अविश्वासाची नोटीस सादर करू शकतो, असे म्हटले आहे.
१९७९ मध्ये जेव्हा मोरारजी देसाईंचे सरकार पडले
स्वातंत्र्यानंतर केंद्र सरकारविरोधात 27 वेळा अविश्वास प्रस्ताव आणला गेला, मात्र तो एकदाच मंजूर झाला. जुलै १९७९ मध्ये पंतप्रधान मोरारजी देसाई यांनी मतदानापूर्वी राजीनामा दिला, त्यामुळे त्यांचे सरकार पडले. शेवटचा अविश्वास प्रस्ताव 20 जुलै 2018 रोजी आला होता. काँग्रेस पक्षाच्या सरकारविरोधात 23 वेळा अविश्वास प्रस्ताव आला. 10 वर्षे पंतप्रधान राहिलेल्या मनमोहन सिंग यांच्या विरोधात अविश्वास प्रस्ताव आणला गेला नाही. याशिवाय जनता पक्षाविरोधात २ वेळा तर भाजप सरकारविरोधात २ वेळा अविश्वास आणण्यात आला.
एनडीए आणि भारताची ताकद किती?
लोकसभेत एकूण 538 जागा आहेत, बहुमताचा आकडा 270 आहे, तर एकट्या भाजपकडे 301 जागा आहेत, त्यांच्या मित्रपक्षांच्या जागांची संख्या 30 आहे. एनडीएचा भाग असलेल्या शिवसेनेच्या (शिंदे गट) लोकसभेच्या १२ जागा आहेत. LJP 6 जागा, अपना दल (S) 2, NCP (Ajit) कडे 1 खासदार, AJSU 1 आणि AIADMK कडे 1 जागा आहे. याशिवाय मिझो नॅशनल फ्रंट 1, नागा पीपल्स फ्रंट 1, नॅशनल पीपल्स पार्टी 1, नॅशनलिस्ट डेमोक्रॅटिक प्रोग्रेसिव्ह पार्टी- 1, सिक्कीम क्रांतीकारी मोर्चा 1 जागा आहे. याशिवाय दोन अपक्षांचाही एनडीएमध्ये समावेश आहे. अशा प्रकारे एनडीएच्या एकूण मित्रपक्षांची संख्या 30 होते आणि त्यात भाजपच्या 301 जागा जोडल्या गेल्यास एनडीएचे संख्याबळ 331 होते.
आता काँग्रेसच्या नेतृत्वाखालील भारताच्या ताकदीकडे जाणे:
काँग्रेसकडे लोकसभेच्या 50 जागा, डीएमके 24, टीएमसी 23, जेडीयू 16, सीपीएम 3, इंडियन युनियन मुस्लिम लीग 3, नॅशनल कॉन्फरन्स 3, सपा 3, सीपीआय 2, आम आदमी पार्टी 1, जेएमएम 1, केरळ काँग्रेस 1, आरएसपी (क्रांतिकारक) समाजवादी पक्ष 1, VCK 1, शिवसेना (उद्धव गट) 7, राष्ट्रवादी (पवार गट), 4 आणि अपक्ष 1. अशा प्रकारे भारताकडे 144 जागा आहेत.
आता NDA मध्ये किंवा भारतात नसलेल्या पक्षांकडे एक नजर टाकूया.
जगन रेड्डी यांचा पक्ष YRS ला लोकसभेच्या 22, बीजेडीकडे 12 लोकसभेच्या जागा, बसपाला 9, TDP 3, अकाली दल 2, AIUDF 1, JDS 1, RLAP 1, अकाली दल (सिमरजीत सिंग मान) 1, AIMIM 2, TRS 9 जागा आहेत. अशा प्रकारे NDA आणि INDIA व्यतिरिक्त इतर पक्षांकडे 63 जागा आहेत.
राज्यसभेत कोणत्या पक्षाचे संख्याबळ किती
राज्यसभेत एकूण २४५ जागा आहेत, जिथे बहुमताचा आकडा १२० आहे. राज्यसभेत भाजपच्या 92 जागा आहेत, तर त्यांच्या मित्रपक्षांच्या जागांची संख्या 23 आहे, तर 5 उमेदवार आहेत. राज्यसभेत विरोधी पक्षांकडे 106 जागा आहेत, त्यापैकी काँग्रेसकडे 31, तर इतर पक्षांना 75 जागा आहेत. याशिवाय एनडीए आणि भारताच्या स्वतंत्र पक्षांकडे 12 जागा आहेत, ज्यामध्ये बीजेडी-9, बसपा, जेडीएस आणि टीडीपीकडे प्रत्येकी एक राज्यसभेची जागा आहे.
Edited by : Ratnadeep Ranshoor
