Rajpath - Kartavyapath राजपथाचा इतिहास काय आहे? मोदी सरकारने नाव का बदलले?
एकेकाळी किंग्सवे म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या राजपथाला आता कार्तव्यपथ म्हटले जाईल. केंद्रातील मोदी सरकारने राजपथचे नाव बदलून 'कर्तव्य पथ' केले आहे. नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या पुतळ्यापासून राष्ट्रपती भवनापर्यंतचा संपूर्ण परिसर आता कर्तव्य पथ म्हणून ओळखला जाणार आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 8 सप्टेंबर रोजी सेंट्रल व्हिस्टा पुनर्विकास प्रकल्पांतर्गत बांधलेल्या विभागाचे उद्घाटन करणार आहेत. राजपथचे नाव बदलण्यासाठी, नवी दिल्ली नगर परिषदेने (NDMC) 7 सप्टेंबर रोजी राजपथ आणि सेंट्रल व्हिस्टा लॉनचे नाव बदलून 'कर्तव्य पथ' करण्यासाठी विशेष बैठक बोलावली आहे.
राजपथ ते कार्तव्यपथ असे कोणत्या रस्त्याचे नामकरण करण्यात आले?
हा रस्ता नवी दिल्लीच्या लुटियन्स झोनमधील इंडिया गेटमार्गे राष्ट्रपती भवनापासून नॅशनल स्टेडियमपर्यंत जातो. संसद भवन ते नॉर्थ आणि साउथ ब्लॉक या रस्त्यावर आहे. 26 जानेवारीला प्रजासत्ताक दिनानिमित्त काढण्यात येणारी परेडही याच रस्त्यावर होते. दिल्लीचा राजपथ अनेक अर्थाने खास आहे. आता मोदी सरकार या रस्त्याचे नाव बदलून 'कर्तव्यपथ' करणार आहे. यानंतर इंडिया गेट येथील नेताजींच्या पुतळ्यापासून ते राष्ट्रपती भवनापर्यंतचा संपूर्ण रस्ता आणि परिसर कर्तव्य पथ म्हणून ओळखला जाईल.
इतिहास म्हणजे काय?
हा रस्ता ब्रिटिशांच्या काळात बांधण्यात आला होता. राजपथची रचना ब्रिटिश वास्तुविशारद सर एडविन लुटियन्स यांनी केली होती. इंडिया गेट ते राष्ट्रपती भवनाकडे जाणाऱ्या या रस्त्याच्या दोन्ही बाजूला बागा आहेत. तेव्हा राष्ट्रपती भवनातून नवीन शहराचे दर्शन घडविण्यासाठी ते बांधण्यात आले होते, जे त्यावेळी व्हाईसरॉयचे घर होते. स्वातंत्र्यानंतर याला राष्ट्रपती भवन म्हटले जाऊ लागले. राजपथला पूर्वी किंग्स वे असे संबोधले जात होते, कारण त्याचे नाव जॉर्ज पंचमच्या सन्मानार्थ ठेवण्यात आले होते. जॉर्ज पंचम यांनी ब्रिटिश भारताची राजधानी कोलकाताहून दिल्लीला हलवली. त्यावेळेस हा राजाचा मार्ग होता. 1947 मध्ये स्वातंत्र्यानंतर किंग्ज वेचे नाव बदलून राजपथ करण्यात आले.
गुलामगिरीची मानसिकता दूर करण्याचा उपक्रम
याआधी पंतप्रधान निवासस्थान असलेल्या रस्त्याचे नाव देखील रेसकोर्स रोड ते लोककल्याण मार्ग असे बदलण्यात आले होते. त्यावरही विरोधी पक्षांकडून जोरदार गदारोळ झाला. स्वातंत्र्याच्या 75 वर्षांनंतर गुलामगिरीचे कोणतेही प्रतीक राहू नये, सर्व काही नवीन भारताच्या संकल्पनेसाठी एक शक्तिशाली शक्ती असल्याचे सिद्ध झाले पाहिजे, असा सरकारचा युक्तिवाद आहे.
सेंट्रल व्हिस्टा अंतर्गत बांधकाम केले जात आहे
राजपथाच्या आजूबाजूला सेंट्रल व्हिस्टा प्रकल्पांतर्गत अनेक कामे केली जात आहेत. राजपथाच्या सुशोभीकरणासोबतच नवीन संसदेचे बांधकामही समाविष्ट आहे. सेंट्रल व्हिस्टा प्रकल्पाची घोषणा सप्टेंबर 2019 मध्ये करण्यात आली. तथापि, हे प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयातही पोहोचले होते, त्यानंतर फेब्रुवारी 2021 मध्ये त्याचे काम सुरू झाले. आता सेंट्रल व्हिस्टा अव्हेन्यू प्रकल्प पूर्ण झाला आहे. येथे 3.90 लाख चौरस मीटर हिरवे क्षेत्र आहे. लोकांच्या चालण्यासाठी 16.5 किमीचा रस्ता तयार करण्यात आला आहे. येथे खरेदीसाठी येणाऱ्या लोकांसाठी 5 वेंडिंग झोन असतील. प्रत्येक झोनमध्ये 40-40 विक्रेते असतील. येथे पादचाऱ्यांसाठी विशेष व्यवस्था करण्यात आली आहे. 8 सप्टेंबर रोजी पंतप्रधान मोदी या विभागाचे उद्घाटन करतील.
