शांभवी मुद्राला शिव मुद्रा किंवा भैरवी मुद्रा असेही म्हणतात. शांभवी मुद्रा करणे अत्यंत अवघड आणि सोपे आहे. जर ते योग्यरित्या केले जात नसेल तर ते अवघड आहे आणि जर ते योग्यरित्या केले जात असेल तर ते खूप सोपे आहे. म्हणूनच शांभवी, आधी गुरूंकडून शिका आणि समजून घ्या.
शांभवी मुद्रा कसे करावं :- ही मुद्रा अनेक प्रकारे केली जाते. सोप्या पद्धतींकडून कठीण पद्धतींकडे जा. या सर्व पद्धती थोड्याफार हाताळणीसह समान आहेत. भुवया किंवा अज्ञान चक्र पाहताना ध्यान करणे हा मूळ उद्देश आहे.
1.पहिली पद्धत :- प्रथम सुखासनात बसा. त्यानंतर दोन्ही हातांची तर्जनी अंगठ्याने दाबा. आता हाताची उरलेली तीन बोटे सरळ ठेवा आणि नंतर हाताची बोटे गुडघ्यावर ठेवा. याचा अर्थ ज्ञान मुद्रा करा. आता पाठीचा कणा सरळ करा आणि डोके थोडे वर करा आणि भुवयांकडे पाहताना हळू हळू डोळे बंद करा. आता तुमचे लक्ष फक्त भुवया आणि श्वासोच्छवासावर असावे.
२. दुसरी पद्धत :- सुखासनात बसून, पाठ सरळ ठेवा, खांदे आणि हात मोकळे ठेवा आणि ज्ञान मुद्रामध्ये ठेवा. भुवयांच्या (भृकुटी) मध्ये आज्ञा चक्रावर तुमचे दोन्ही डोळे स्थिर करा. या काळात डोळे अर्धे उघडे आणि अर्धे बंद राहतील. श्वासोच्छवासावर लक्ष असेल.
3. तिसरी पद्धत:- जर तुम्ही त्राटक केले असेल किंवा तुम्हाला त्राटक बद्दल माहिती असेल तर तुम्ही हे आसन करू शकता. सर्वप्रथम सिद्धासनात बसून पाठीचा कणा आणि मान सरळ ठेवा आणि डोळे न मिटता बघत राहा, पण काहीही बघण्यावर लक्ष केंद्रित करू नका. मन कुठेतरी खोलवर असले पाहिजे. याचा अर्थ असा की जर तुम्ही डोळे उघडे ठेवून झोपण्याचा प्रयत्न केलात तर तुमचे नेत्रगोळे हळूहळू तुमच्या भुवयांवर स्थिर होतील.
4. चौथी पद्धत:- प्रथम कोणत्याही सुखासनात बसून ध्यानधारणा करा. नंतर जेव्हा संभवी मुद्रा योग केला जातो तेव्हा दोन्ही डोळे डोक्यावर जातात. आधी अंधार दिसतो आणि मग हळूहळू दिव्य प्रकाशही दिसू लागतो.
तुमचे दोन्ही नेत्रगोळे वरच्या दिशेने हलवा. याचा अर्थ असा की तुम्ही तुमचे लक्ष तुमच्या भुवयांवर केंद्रित केले पाहिजे. सुरुवातीला तुमच्या डोळ्यांना वेदना होईल पण सरावाने ते सामान्य होईल. जेव्हा तुम्ही हे करू शकाल, तेव्हा तुम्हाला एक वक्र रेषा दिसेल जी मध्यभागी दिसेल. शक्य तितक्या वेळ आपले डोळे या स्थितीत ठेवा. शांभवी मुद्रा करताना श्वासोच्छवास सामान्य ठेवा.
कालावधी- हे आसन सुरुवातीला सोयीस्कर असेल तोपर्यंत करा आणि नंतर हळूहळू त्याचा सराव वाढवा.
आध्यात्मिक लाभ- यामुळे आज्ञा चक्र जागृत होते आणि साधक त्रिकालज्ञ बनतो. याचा सराव केल्याने माणूस भूतकाळ आणि भविष्याचा जाणकार होऊ शकतो. जेव्हा डोळे उघडे असतात पण बघता येत नाही तेव्हा अशी स्थिती प्राप्त होते, त्याला शांभवी मुद्रा म्हणतात. अशा स्थितीत तुम्ही झोपेसोबतच ध्यानाचाही आनंद घेऊ शकता. हा एक अतिशय कठीण योग आहे. याउलट डोळे मिटल्यावर बघता येते, ही सुद्धा खूप अवघड साधना आहे. पण दोन्ही शक्य आहे. ध्यानात खूप फायदा होतो.
शारीरिक लाभ- शांभव मुद्रा केल्याने हृदय आणि मनाला शांती मिळते. योगींचे ध्यान हृदयात स्थिर होते. त्यामुळे मेंदूच्या विशिष्ट भागात न्यूरॉन्स वाढतात, असे म्हटले जाते. हे तुमच्या मेंदूमध्ये जबरदस्त समन्वय निर्माण करते ज्यामुळे मानसिक क्षमता वाढते. यामुळे व्यक्तीची स्मरणशक्तीही वाढते. निद्रानाशाच्या समस्येपासून आराम मिळतो आणि व्यक्ती आरामात झोपते. यामुळे तणाव दूर होतो आणि आत्मविश्वास वाढतो. याच्या नियमित सरावाने मधुमेह, डोकेदुखी, लठ्ठपणा, थायरॉईड इत्यादी आजारांमध्ये आराम मिळतो.
अस्वीकरण (Disclaimer) : या लेखात दिलेली माहिती आणि उपाय सामान्य सामान्य माहितीवर आधारित आहे. या माहितीची पूर्णता, विश्वासार्हता आणि अचूकता याबाबत वेबदुनिया कोणतीही हमी देत नाही. अधिक माहितीसाठी संबंधित तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
Edited by - Priya Dixit
