नरक चतुर्दशी याला छोटी दिवाळी आणि रूप चौदस असेही म्हणतात. या दिवशी हनुमान जयंतीही साजरी केली जाते. अश्विन महिन्यातील कृष्ण पक्षातील चतुर्दशी तिथीला नरक चतुर्दशीचा सण साजरा केला जातो. याला रूप चौदस आणि नरक निर्वाण चतुर्दशी,छोटी दिवाळी असेही म्हणतात. नरक चतुर्दशीला अभ्यंग स्नान करतात, या दिवशी अभ्यंग स्नान करण्याचं महत्त्व आहे. पहाटे लवकर स्नान का करायचे? वैज्ञानिकदृष्ट्या याचे महत्त्व जाणून घ्या
वैज्ञानिकदृष्ट्या महत्त्व
शारीरिक आरोग्य आणि रक्ताभिसरण (Circulation Boost):
हिवाळ्यात (कार्तिक महिन्यात) रात्री थंडी जास्त असते. पहाटे लवकर स्नान केल्याने शरीरातील रक्तवाहिन्या सक्रिय होतात. थंड पाण्याने स्नान (किंवा कोमट पाण्याने) केल्याने रक्ताभिसरण वाढते, ज्यामुळे ऑक्सिजन आणि पोषक तत्त्वे शरीराच्या अवयवांपर्यंत पोहोचतात. यामुळे थकवा दूर होतो आणि दिवसभर ऊर्जा टिकते.
आयुर्वेदानुसार, अभ्यंग (तेल मालिश) त्वचेच्या छिद्रांमधून तेल शोषले जाते, जे सांधेदुखी, मांसपेशी दुखणे कमी करते. वैज्ञानिक अभ्यासानुसार (जसे की Journal of Ayurveda and Integrative Medicine मधील संशोधन), तेल मालिशमुळे एंडोर्फिन हार्मोन्स सोडले जातात, जे तणाव कमी करतात आणि मूड सुधारतात.
त्वचा आणि detox (Detoxification):
उटणे लावणे हे नैसर्गिक exfoliation (मृत त्वचा काढणे) आहे. हळद अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असल्याने त्वचेचे संक्रमण टाळते. मुलतानी माती तेलकटपणा शोषते आणि छिद्र साफ करते.
पहाटे स्नान केल्याने रात्रीच्या घाम आणि धूळ काढली जाते, ज्यामुळे त्वचेचे pH संतुलन राखले जाते. वैज्ञानिकदृष्ट्या, सकाळी स्नान केल्याने शरीरातील टॉक्सिन्स (विषारी द्रव्ये) बाहेर पडतात, कारण रात्रीच्या विश्रांतीनंतर मेटाबॉलिझम सक्रिय होते.
मानसिक आरोग्य आणि सर्केडियन रिदम
पहाटे लवकर उठणे आणि स्नान केल्याने शरीराची नैसर्गिक घड्याळ (circadian rhythm) नियंत्रित होते. सकाळी सूर्यप्रकाश आणि थंड हवा मेलाटोनिन (झोपेचे हार्मोन) कमी करून कॉर्टिसॉल (जागृत हार्मोन) वाढवते, ज्यामुळे दिवसभर सतर्कता आणि एकाग्रता वाढते.
अभ्यासानुसार (जसे की Harvard Medical School च्या संशोधनात), सकाळी लवकर स्नान केल्याने सेरोटोनिन (खुशीचे हार्मोन) वाढते, जे डिप्रेशन कमी करते. हिवाळ्यात सूर्यप्रकाश कमी असतो, त्यामुळे हे विशेष उपयुक्त.
स्वच्छता आणि रोगप्रतिबंध
दिवाळीच्या काळात मिठाया, फराळ आणि गर्दीमुळे संसर्ग होण्याची शक्यता असते. पहाटे स्नान केल्याने जीवाणू आणि व्हायरस दूर होतात. WHO च्या मार्गदर्शनानुसार, नियमित स्नान रोगप्रतिकार शक्ती वाढवते.
पर्यावरणीय दृष्ट्या: कार्तिक महिन्यात धूर, धूरकण (pollution) जास्त असतात (दिवाळीच्या फटाक्यांमुळे). स्नान केल्याने हे कण त्वचेवरून निघून जातात, श्वसन समस्या टाळण्यास मदत होते.
आधुनिक वैज्ञानिक संदर्भ
आयुर्वेद आणि मॉडर्न मेडिसिनमध्ये अभ्यंग स्नानाला सपोर्ट आहे. उदाहरणार्थ, American Journal of Physiology मधील अभ्यास सांगतो की मालिश आणि स्नानमुळे लिम्फॅटिक सिस्टम सक्रिय होते, जे रोगप्रतिकार वाढवते.
हिवाळ्यातील थंडीमुळे शरीराची रोगप्रतिकार शक्ती कमी होते (व्हिटॅमिन D कमी होणे), त्यामुळे सकाळचे स्नान आणि तेल मालिश हे नैसर्गिक बूस्टर आहे.
खबरदारी -
ज्यांना थंडीची अॅलर्जी किंवा हृदयरोग आहे, त्यांनी डॉक्टरांच्या सल्ल्याने कोमट पाणी वापरावे.
अस्वीकरण: आरोग्य, सौंदर्य काळजी, आयुर्वेद, योग, धर्म, ज्योतिष, वास्तु, इतिहास, पौराणिक कथा इत्यादी विषयांवर वेबदुनियावर प्रकाशित/प्रसारित होणारे व्हिडिओ, लेख आणि बातम्या केवळ तुमच्या माहितीसाठी आहेत, जे जनहित लक्षात घेऊन आहेत. वेबदुनिया या बाबींच्या सत्यतेची पुष्टी करत नाही. त्यापैकी कोणत्याही गोष्टी वापरण्यापूर्वी नेहमीच तज्ञांचा सल्ला घ्या
Edited By - Priya Dixit
