Significance Of Tripund : अनेकवेळा तुम्ही वेगवेगळ्या पंथातील संत आणि अनुयायांच्या कपाळावर वेगवेगळ्या प्रकारचे टिळक पाहिले असतील. टिळक हे विविध पंथ, आखाडे, संप्रदाय यांचीही ओळख मानली जाते. हिंदू धर्मात, भगवान शिवाच्या भक्तांची एक लांबलचक रेषा आहे, तुम्ही भगवान भोलेनाथ आणि शिवलिंगावर पांढरे चंदन किंवा राख लावलेल्या तीन आडव्या रेषा पाहिल्या असतील, या आडव्या रेषांना त्रिपुंड म्हणतात. हे भगवान शिवाच्या श्रृंगाराचा भाग आहेत. शैव परंपरेत, शैव तपस्वी त्यांच्या कपाळावर चंदन किंवा भस्म लावून त्रिपुंडा या तीन आडव्या रेषा बनवतात. दिल्लीचे रहिवासी ज्योतिषी पंडित आलोक पंड्या त्रिपुंडाचे महत्त्व सांगत आहेत.
त्रिपुंड कसा लावायचा
मधल्या तीन बोटांची राख किंवा पांढरे चंदन घेऊन कपाळावर भक्तीभावाने त्रिपुंड लावावा. त्रिपुंड कपाळापासून डोळ्यांना आणि कपाळापासून भुवयांना लावला जातो.
त्रिपुंडाच्या तीन ओळींपैकी प्रत्येक नऊ देवता आहेत, जे शरीराच्या सर्व अवयवांमध्ये स्थित आहेत.
पहिल्या ओळीतील देवता
गार्हपत्य अग्नी, प्रणवचे पहिले अक्षर, अकार, रजोगुण, पृथ्वी, धर्म, क्रियाशक्ती, ऋग्वेद, प्रात:हवन आणि महादेव - हे त्रिपुंडाच्या पहिल्या ओळीतील नऊ देव आहेत.
दुसऱ्या ओळीतील देवता
दक्षिणाग्नी, प्रणवचे दुसरे अक्षर, उकार, सत्वगुण, आकाश, अंतरात्मा, इच्छा शक्ती, यजुर्वेद, मध्यान्ह हवन आणि महेश्वर - या दुसऱ्या ओळीतील नऊ देवता आहेत.
तिसऱ्या ओळीतील देवता
प्रणव, मकर, तमोगुण, स्वर्ग, देव, ज्ञान शक्ती, सामवेद, तिसरे हवन आणि शिव यांचे तिसरे अक्षर अग्नीचे आवाहन करणे - या तिसऱ्या ओळीतील नऊ देवता आहेत.
त्रिपुंडा शरीरावर बत्तीस, सोळा, आठ किंवा पाच ठिकाणी लावला जातो.
त्रिपुंड ठेवण्यासाठी बत्तीस स्थाने पुढीलप्रमाणे आहेत.
डोके, कपाळ, दोन्ही कान, दोन्ही डोळे, दोन्ही नाक, तोंड, घसा, दोन्ही हात, दोन्ही कोपर, दोन्ही मनगट, हृदय, दोन्ही बाजू, नाभी, दोन्ही अंडकोष, दोन्ही मांड्या, दोन्ही नितंब, दोन्ही गुडघे, दोन्ही पिंडल्या आणि दोन्ही पाय .
त्रिपुंड लावण्याचे सोळा स्थान
डोके, कपाळ, घसा, दोन्ही खांदे, दोन्ही हात, दोन्ही कोपर, दोन्ही मनगट, हृदय, नाभी, दोन्ही फासळ्या आणि पाठ.
त्रिपुंड घालण्यासाठी आठ ठिकाणी
आतील जागा, कपाळ, दोन्ही कान, दोन्ही खांदे, हृदय आणि नाभी.
त्रिपुंड घालण्यासाठी पाच ठिकाणी
डोके, दोन्ही हात, हृदय आणि नाभी.
त्रिपुंड धारण केल्याने लाभ होतो
अशा प्रकारे जो कोणी भस्माचा त्रिपुंड लावतो तो सर्व लहान-मोठ्या पापांपासून मुक्त होऊन परम पावन होतो.
त्याला सर्व तीर्थक्षेत्री स्नानाचे फळ मिळते. त्रिपुंड भोग आणि मोक्ष देतो. त्याला सर्व रुद्र मंत्रांचा जप करण्याचा अधिकार आहे.
त्रिपुंडाचा वापर करणार्‍याला सर्व सुखे प्राप्त होतात आणि मृत्यूनंतर शिव-सायुज्य मुक्ती प्राप्त होते. त्या व्यक्तीला पुनर्जन्म घ्यावा लागत नाही.
गौरीशंकर टिळक
काही शिवभक्त भगवान शिवाचा त्रिपुंड घालतात आणि माता गौरीसाठी मध्यभागी रोळीचा बिंदू ठेवतात. ते गौरी शंकराचे रूप मानतात.
गौरी शंकराच्या उपासकांमध्येही काहीजण आधी बिंदू आणि नंतर त्रिपुंड लावतात, तर काहीजण आधी त्रिपुंड आणि नंतर बिंदू लावतात. जे फक्त देवी भगवतीचे उपासक आहेत ते फक्त लाल बिंदूवर टिळक लावतात.
