गुरु पौर्णिमेला स्वामी समर्थ यांची पूजा करणे हे अत्यंत पुण्यदायी आणि आध्यात्मिक दृष्ट्या महत्त्वाचे मानले जाते. स्वामी समर्थ महाराज हे दत्त संप्रदायाचे प्रमुख गुरु असून, त्यांच्या भक्तीने मनोकामना पूर्ण होतात आणि जीवनात शांती, समृद्धी प्राप्त होते, अशी श्रद्धा आहे. आज येथेगुरु पौर्णिमेला स्वामी समर्थ यांची पूजा कशी करावी याबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे. ही माहिती परंपरा, शास्त्र आणि उपलब्ध संदर्भांवर आधारित आहे.
गुरु पौर्णिमेचे महत्त्व
गुरु पौर्णिमा हा आषाढ महिन्यातील पौर्णिमेचा दिवस असतो, जो गुरु आणि शिष्य यांच्यातील पवित्र नात्याचे प्रतीक मानला जातो. हा दिवस महर्षी वेद व्यास यांचा जन्मदिवस म्हणूनही साजरा केला जातो, म्हणून याला व्यास पौर्णिमा असेही म्हणतात. दत्त संप्रदायात, गुरु पौर्णिमेला गुरुचरित्र पारायण आणि स्वामी समर्थ यांची सेवा-पूजा यांना विशेष महत्त्व आहे. स्वामी समर्थ यांना दत्तात्रेयांचे अवतार मानले जाते, आणि त्यांची पूजा केल्याने भक्तांना आध्यात्मिक उन्नती आणि मार्गदर्शन मिळते.
स्वामी समर्थ पूजेची तयारी
सकाळी ब्रह्ममुहूर्तावर (पहाटे 3 ते 5) स्नान करावे. स्वच्छ वस्त्र परिधान करावे, शक्यतो पांढरे किंवा पिवळ्या रंगाचे कपडे परिधान करावे.
पूजेची जागा स्वच्छ करावी. देवघरात किंवा पूजास्थळी पाणी शिंपडून पवित्र करावे. गंगाजल उपलब्ध असल्यास त्याचा वापर करावा.
पूजेचे साहित्य:
स्वामी समर्थ यांची मूर्ती किंवा फोटो
धूप, दीप, अगरबत्ती, कापूर
फुले, तुळशीची पाने, हार
प्रसाद (खडीसाखर, पेढे, खीर किंवा फळे)
पंचामृत (दूध, दही, तूप, मध, साखर)
विड्याची पाने, सुपारी, नारळ
पूजेसाठी तांबा किंवा चांदीचा तांब्या/कलश, पाणी
चौरंग, स्वच्छ वस्त्र (आसनासाठी)
चौरंगावर स्वच्छ पांढरे वस्त्र पसरावे.
चौरंगाजवळ डाव्या बाजूस तेलाचा किंवा तुपाचा दिवा (समई) लावावा, जो पूजा किंवा जप चालू असताना पेटता ठेवावा.
प्रमुख दरवाज्याला आणि चौरंगाला आंब्याच्या पानांचे तोरण बांधावे.
मन शांत आणि एकाग्र ठेवावे. स्वामी समर्थ यांचे स्मरण करून पूजेला सुरुवात करावी.
गुरु पौर्णिमेच्या दिवशी व्रत किंवा उपवास करणे शक्य असल्यास करावे.
स्वामी समर्थ पूजेची पद्धत
पूजेच्या सुरुवातीला संकल्प घ्यावा. हातात पाणी, फूल आणि अक्षता घेऊन स्वामी समर्थ यांचे स्मरण करून पूजेचा उद्देश (उदा., मन:शांती, आध्यात्मिक प्रगती) मनात बोलावा.
उदाहरणार्थ संकल्प मंत्र:
ॐ श्री गुरुदेव दत्त, श्री स्वामी समर्थाय नमः। मम जीवनस्य कल्याणार्थं, मन:शांती प्राप्त्यर्थं च गुरुपौर्णिमा पूजनं करिष्ये। (याचा अर्थ: श्री स्वामी समर्थ यांना नमस्कार. माझ्या जीवनाच्या कल्याणासाठी आणि मन:शांतीसाठी मी गुरु पौर्णिमेची पूजा करीत आहे.)
पूजास्थळी स्वच्छ आसनावर बसावे, शक्यतो पूर्व किंवा उत्तर दिशेला तोंड करून.
आचमन करावे (पाण्याचे तीन घोट घेऊन शुद्धीकरण करावे).
गणपती पूजन:
कोणतेही शुभ कार्य गणपती पूजनाने सुरू होते. श्री गणपतीला फुले, दूर्वा आणि मोदक अर्पण करून खालील मंत्र म्हणावा: ॐ गं गणपतये नमः।
श्री गणपती अथर्वशीर्षाचे पठन करावे.
स्वामी समर्थ यांची पूजा:
स्वामी समर्थ यांच्या मूर्तीला किंवा फोटोला पंचामृताने अभ्यंग स्नान घालावे. स्वच्छ पाण्याने स्नान घालून स्वच्छ वस्त्राने पुसावे.
मूर्तीला किंवा फोटोला फुलांचा हार, तुळशीची पाने आणि चंदनाचा टिळा लावावा.
धूप आणि दीप प्रज्वलित करून स्वामी समर्थांना अर्पण करावा.
खडीसाखर, पेढे, खीर किंवा फळे यांचा नैवेद्य दाखवावा. शक्य असल्यास घेवड्याची भाजी बनवून नैवेद्य द्यावा, कारण दत्त संप्रदायात याला विशेष महत्त्व आहे.
मंत्र जप:
स्वामी समर्थ तारक मंत्र: ॐ नमो भगवते स्वामी समर्थाय। किमान एक माळ (108 वेळा) किंवा शक्य असल्यास 11 माळी जप करावा. दत्त गायत्री मंत्र: ॐ दत्तात्रेयाय विद्महे, योगीश्वराय धीमहि, तन्नो दत्तः प्रचोदयात्। याचा जप एक माळ करावा.
स्वामी समर्थ यांच्या चरित्रातील किमान 3 अध्यायांचे वाचन करावे. यामुळे सात दिवसांत 21 अध्याय पूर्ण होतात.
पूजेच्या शेवटी स्वामी समर्थ यांची आरती करावी.
कापूर आरती ओवाळावी आणि स्वामी समर्थांना मनोभावे प्रार्थना करावी.
शक्य असल्यास गुरुस्थानी (उदा., स्वामी समर्थ केंद्र किंवा मंदिरात) जाऊन विड्याची पाने, सुपारी आणि नारळ अर्पण करावे.
पूजेच्या शेवटी सुपारी आणि नारळाचे विसर्जन करावे. यासाठी जवळच्या दत्त मंदिरात किंवा स्वामी समर्थ केंद्रात जाऊन पूजा पूर्ण करावी.
सवाष्ण आणि ब्राह्मणांना भोजन देऊन सांगता करावी.
स्वामी समर्थ नित्य सेवेचे नियम
दररोज सकाळी किंवा संध्याकाळी एक निश्चित वेळ ठरवून स्वामी समर्थ यांचा जप आणि पूजा करावी.
स्वामींच्या शिकवणीप्रमाणे गरजूंना मदत करावी, ज्यामुळे स्वामींची कृपा प्राप्त होते.
"श्री स्वामी समर्थ" हा मंत्र नियमित जपावा. यामुळे मन शांत आणि एकाग्र राहते.
पूजेच्या काळात सात्त्विक आहार घ्यावा, मांसाहार, मद्यपान आणि तामसी वस्तू टाळाव्यात.
गुरु पौर्णिमेच्या विशेष गोष्टी
शक्य असल्यास गुरु पौर्णिमेच्या दिवशी स्वामी समर्थ मंदिरात किंवा केंद्रात जाऊन दर्शन घ्यावे. उदा., अक्कलकोट येथील स्वामी समर्थ मंदिर किंवा आपल्या शहरातील मंदिरात जाऊन दर्शन घ्यावे.
गुरुंप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी वस्त्र, फळे, द्रव्य किंवा सेवा अर्पण करावी.
गुरु पौर्णिमेच्या दिवशी उपवास करणे किंवा फलाहार घेणे शुभ मानले जाते.
स्वामी समर्थ पूजेचे फायदे
मन:शांती आणि आध्यात्मिक प्रगती.
संकटांपासून मुक्ती आणि मनोकामना पूर्ती.
गुरु कृपेने जीवनातील अडथळे दूर होणे.
दत्त संप्रदायातील भक्तांना स्वामी समर्थ यांच्या कृपेने आत्मसाक्षात्काराची प्राप्ती.
खबरदारी
पूजेच्या काळात मन शुद्ध आणि एकाग्र ठेवावे.
पारायण किंवा पूजा अर्धवट सोडू नये.
गुरु पौर्णिमेच्या दिवशी कोणत्याही प्रकारचे वाद किंवा नकारात्मक विचार टाळावेत.
ही माहिती दत्त संप्रदायातील परंपरा आणि उपलब्ध वेब संदर्भांवर आधारित आहे. स्थानिक रीतिरिवाज आणि स्वामी समर्थ केंद्रातील मार्गदर्शनानुसार पूजेच्या पद्धतीत थोडा बदल असू शकतो. जर तुम्ही स्वामी समर्थ केंद्राशी संलग्न असाल, तर तिथल्या गुरुजनांचे मार्गदर्शन घ्यावे.
