पाकाळणी म्हणजे मंदिर स्वच्छ करणे. पाकाळणी हा शब्द संस्कृतच्या 'प्रक्षालन' या शब्दापासून आला आहे. प्रक्षालन म्हणजे अंतर्ब्राह्य स्वच्छता.
पाकाळणी सोहळा कसा साजरा केला जातो?
जोतिबा डोंगर यांसारख्या मंदिरांमध्ये पाकाळणी सोहळा साजरा केला जातो.
पाकाळणी सोहळ्यात मंदिर स्वच्छ केले जाते.
पाकाळणी सोहळ्यात गुलाल आणि खोबऱ्याच्या उधळणी केली जाते.
पाकाळणी सोहळ्यात भाविक जोतिबाचे दर्शन घेतात.
पाकाळणी सोहळा कधी साजरा केला जातो?
गुढीपाडव्याच्या अगोदरच्या सोमवारी पाकाळणी केली जाते.
चैत्र सोहळ्यानंतरच्या अमावस्येच्या पूर्वीच्या सोमवारी पाकाळणी केली जाते.
नवरात्री उत्सवापूर्वीच्या अमावस्येच्या पूर्वीच्या सोमवारी पाकाळणी केली जाते.
चैत्र पोर्णिमेनंतर पाकाळणी पर्यतच्या प्रत्येक रविवारी भरणाऱ्या यात्रेला पाकाळणी यात्रा म्हणतात. श्रींच्या भक्तानी श्रींची उपासना करण्यासाठी प्रत्येक रविवार किंवा पाकाळनीचे रविवार (हा त्यांचा प्रकट दिन) उपवास धरावा.
या शिवाय पाकाळणी हा शब्द अनेक अर्थांनी वापरला जातो, त्यापैकी काही प्रमुख अर्थ खालीलप्रमाणे आहेत-
धार्मिक विधी: पाकाळणी हा एक धार्मिक विधी आहे, जो विशेषतः जोतिबाच्या चैत्र यात्रेनंतर केला जातो. या विधीमध्ये देवाची मूर्ती आणि मंदिराची स्वच्छता केली जाते.
नवस फेडणे: अनेक भाविक आपल्या नवसाची पूर्तता करण्यासाठी पाकाळणीच्या दिवशी जोतिबा डोंगरावर येतात आणि देवाला नवस फेडतात.
उत्सव: पाकाळणी हा एक उत्सव म्हणूनही साजरा केला जातो. या दिवशी अनेक लोक एकत्र येतात, नाच-गाणी करतात आणि आनंद घेतात.
सांस्कृतिक परंपरा: पाकाळणी ही एक सांस्कृतिक परंपरा आहे, जी अनेक वर्षांपासून चालत आलेली आहे. या परंपरेमध्ये अनेक धार्मिक आणि सामाजिक मूल्ये जतन केली जातात.
पाकाळणी हा शब्द अनेक अर्थांनी वापरला जात असला, तरी त्याचा मूळ अर्थ स्वच्छता आणि शुद्धता आहे. हा विधी देव आणि भक्तांच्यातील संबंध अधिक दृढ करतो आणि त्यांना एक नवीन सुरुवात करण्याची संधी देतो.
