Ratha Saptami 2025 रथ सप्तमी हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा दिवस आहे, जो एक उत्सव म्हणून साजरा केला जातो. हिंदू पंचागानुसार माघ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील सप्तमी किंवा सातव्या दिवशी हा उत्सव साजरा केला जातो.
अशाप्रकारे रथ सप्तमी श्री पंचमी किंवा वसंत पंचमीच्या दुसऱ्या दिवशी येते. हा दिवस सूर्यदेवाचा उत्सव आहे, म्हणूनच त्याला सूर्य जयंती किंवा माघ जयंती असेही म्हणतात. हा सूर्याचा जन्मदिवस मानला जातो, जो संपूर्ण जगाला प्रकाश देणारा आणि विश्वात जीवन शक्य करणारा सूर्य आहे, त्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी लोक साजरा करतात.
रथ सप्तमीच्या दिवशी सात पांढऱ्या घोड्यांनी चालवलेल्या सोनेरी रथावर बसलेल्या सूर्यदेवाची पूजा केली जाते. ही प्रतिमा सूर्याच्या तेजाचे प्रतीक आहे, जी केवळ पृथ्वीपुरती मर्यादित नाही तर स्वर्गात आणि संपूर्ण विश्वात देखील आहे.
कृतज्ञतेद्वारे भगवान सूर्याची स्तुती करण्यासाठी अनेक मंदिरे बांधली गेली आहेत. या दिवशी, ही सर्व मंदिरे सजवली जातात; विशेष कार्यक्रम आणि उत्सव होतात. लोक सूर्य मंदिरांना भेट देतात; त्यांना प्रकाश आणि ऊर्जा दिल्याबद्दल ते परमेश्वराचे आभार मानतात आणि देवाची पूजा करतात. तिरुमला तिरुपती बालाजी सारखी अनेक मोठी मंदिरे सूर्यासाठी विशेष पूजा आणि सजावट करतात आणि महाराष्ट्र, तामिळनाडू, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेश सारख्या भारतीय राज्यांमध्ये हा उत्सव मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जातो.
रथ सप्तमी 2025 कधी?
हिंदू पंचागानुसार यंदा रथ सप्तमी माघ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील ७ व्या दिवशी म्हणजेच 4 फेब्रुवारी रोजी साजरी केली जाणार आहे.
रथ सप्तमीला काय करतात
या दिवशी स्नान करण्याचे अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. म्हणूनच लोक सकाळी लवकर उठून पवित्र स्नान करतात. सूर्योदयाच्या वेळी केलेले स्नान शुभ मानले जाते. यामुळे सर्व आजार आणि नकारात्मकता दूर होते आणि व्यक्तीला चांगले आरोग्य आणि आयुष्य मिळते. या कारणास्तव या दिवसाला "आरोग्य सप्तमी" असेही म्हणतात. तामिळनाडूमध्ये लोक स्नानात एरुक्कूची पाने वापरतात जेणेकरून तो अधिक पवित्र होते.
भाविक स्नान केल्यानंतर सूर्याला अर्घ्य देतात. यासाठी तांब्याचा कलश वापरला जातो. पाणी अर्पण करताना ते सूर्य मंत्राचा जप करतात; काही लोक सूर्याच्या बारा वेगवेगळ्या नावांचा जप करतात.
जल विधी केल्यानंतर, ते भगवान सूर्याची पूजा करतात. यासाठी, भाविक तूपाचा दीवा लावतात आणि सूर्यासमोर प्रदक्षिणा घालतात. त्यानंतर ते सूर्याच्या दिशेने लाल फुले अर्पण करतात. ते काही कपूर आणि धूप बत्ती देखील पेटवतात. असे केल्याने भक्ताला सूर्याचा आशीर्वाद मिळतो आणि त्याला यशासह दीर्घ आणि निरोगी आयुष्य मिळते अशी श्रद्धा आहे.
घरातील महिला रथासह सूर्याची प्रतिमा काढून सूर्याचे स्वागत करतात आणि त्यांचे आभार मानतात. स्वागत म्हणून त्या त्यांच्या घरासमोर रांगोळ्या काढतात. त्यानंतर त्या त्यांच्या अंगणात सूर्याकडे तोंड असलेल्या मातीच्या भांड्यात दूध उकळतात. नंतर हे उकळलेले दूध सूर्याला अर्पण करण्यासाठी गोड भात बनवण्यासाठी वापरले जाते. या दिवशी सूर्य मंत्र किंवा गायत्री मंत्राचा जप करणे खूप शुभ मानले जाते.
रथ सप्तमीचे महत्त्व
हिंदू धर्मात, सूर्याला पृथ्वीवरील जीवन शक्य करणारा प्रकाश आणि ऊर्जा प्रदान करणारा देव मानले जाते. रथ सप्तमी हा सूर्याचा वाढदिवस मानला जात असल्याने, या दिवशी त्याची पूजा केल्याने जीवनात सूर्याचे आशीर्वाद मिळतात. हिंदू धर्मात सूर्य हा दीर्घायुष्य, चांगले आरोग्य, सकारात्मक मन आणि यश देणारा देखील आहे. म्हणूनच विशिष्ट दिवशी सूर्याची पूजा केल्याने भक्ताला या सर्व पैलूंनी पवित्र केले जाते; शिवाय, ते त्याच्या आयुष्यात केलेल्या पापांचे क्षालन करण्यास देखील मदत करते, ज्यामुळे त्याला पुढील जन्मात आणि चालू जन्मात चांगले जीवन मिळते.
रथ सप्तमीचा दिवस उत्तर गोलार्धात सूर्याच्या हालचालीचे देखील प्रतीक आहे. हिवाळा संपतो आणि उन्हाळा ऋतू सुरू होतो; हे वाढत्या तापमानाचे देखील संकेत आहे जे भारताच्या दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये अधिक लक्षणीय आहे. हा प्रसंग कापणीच्या हंगामाच्या सुरुवातीचे देखील प्रतीक आहे. शेतकरी त्यांचे पीक कापतात आणि पिके वाढविण्यासाठी योग्य वातावरण प्रदान केल्याबद्दल सूर्यदेव सूर्य आणि निसर्गाचे आभार मानतात. काही ठिकाणी ही नवीन वर्षाची सुरुवात देखील आहे.
रथ सप्तमी कशी साजरी केली जाते?
सूर्यदेवाच्या भक्तीसाठी अनेक मंदिरे आणि पवित्र स्थळे बांधली गेली आहेत. या सर्व ठिकाणी रथ सप्तमीच्या पूर्वसंध्येला मोठे उत्सव आणि विशेष विधी साजरे केले जातात. तिरुमला तिरुपती बालाजी मंदिर, श्री मंगुजा मंदिर, मल्लिकार्जुन मंदिर आणि आंध्र प्रदेश, कर्नाटक, तामिळनाडू आणि महाराष्ट्रातील विविध प्रदेशातील मंदिरांमध्ये भव्य उत्सव साजरे केले जातात.
रथ सप्तमी पूजा करण्याचे काय फायदे आहेत?
पौराणिक कथेनुसार, असे मानले जाते की रथ सप्तमीच्या पूर्वसंध्येला सूर्याची पूजा केल्याने भक्तांना त्यांच्या भूतकाळातील आणि वर्तमानातील पापांपासून मुक्ती मिळते आणि मोक्ष प्राप्तीच्या मार्गाकडे एक पाऊल पुढे जाते. हिंदू धर्मानुसार, सूर्यदेव दीर्घायुष्य आणि चांगले आरोग्य प्रदान करतात.
