2 मार्च: 'नाइटिंगेल ऑफ इंडिया' सरोजिनी नायडू यांची पुण्यतिथी

2 मार्च 1949 हा इतिहासातील एक दिवससरोजिनी नायडूत्यांची पुण्यतिथी म्हणून नोंद. सरोजिनी नायडू, राजकीय कार्यकर्त्या, महिला हक्कांच्या समर्थक, स्वातंत्र्यसैनिक आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा, त्यांच्या प्रभावी भाषणामुळे आणि प्रभावी लेखनामुळे त्यांना ' भारताचे कोकिळा ' म्हटले गेले. 13 फेब्रुवारी 1879 रोजी हैदराबाद येथे जन्मलेल्या सरोजिनी यांचे वडील अघोरेनाथ चट्टोपाध्याय हे निजाम कॉलेज, हैदराबादचे प्राचार्य होते. मद्रास विद्यापीठाव्यतिरिक्त सरोजिनी यांनी लंडनमधील किंग्ज कॉलेज आणि नंतर केंब्रिजमधील गिर्टन कॉलेजमध्ये शिक्षण घेतले.

 त्यांनी देशाच्या स्वातंत्र्य लढ्यात भाग घेतला आणि स्वातंत्र्यानंतर त्यांना संयुक्त प्रांताचा (सध्याचा उत्तर प्रदेश) राज्यपाल बनवण्यात आले. देशाच्या पहिल्या महिला राज्यपाल होण्याचा मानही त्यांना मिळाला आहे. त्यांच्या लेखनाचा देशातील विचारवंतांवरही प्रभाव पडला. पुढे त्यांनी देशाच्या स्वातंत्र्यलढ्यात भाग घेतला. स्वातंत्र्यानंतर त्यांना संयुक्त प्रांताचे (आजचे उत्तर प्रदेश) राज्यपाल बनवण्यात आले. देशाच्या पहिल्या महिला राज्यपाल होण्याचा मानही त्यांना मिळाला आहे.

 राज्यपाल

स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतर देशाला त्या ध्येयापर्यंत नेणाऱ्या नेत्यांसमोर आता आणखी एक कार्य होते. तो आजपर्यंत लढला होता. पण आता राष्ट्र उभारणीची जबाबदारी त्यांच्या खांद्यावर आली. काही नेत्यांना सरकारी यंत्रणा आणि प्रशासनात नोकऱ्या दिल्या. सरोजिनी नायडूही त्यापैकीच एक होत्या. त्यांची उत्तर प्रदेशच्या राज्यपालपदी नियुक्ती करण्यात आली. विस्तार आणि लोकसंख्येच्या दृष्टीने हा देशातील सर्वात मोठा प्रांत होता. ते पद स्वीकारून ती म्हणाली, 'मला कैद झालेल्या जंगलातील पक्ष्यासारखे वाटते'. पण पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरूंची इच्छा त्या टाळू शकल्या नाहीत, ज्यांच्याबद्दल  त्यांना नितांत प्रेम आणि आपुलकी होती. त्यामुळे त्या लखनौला स्थायिक झाल्या आणि तिथं सौजन्याने आणि सन्माननीय वर्तनाने तिची राजकीय कर्तव्ये पार पाडली.