अनंत चतुर्दशी हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा सण आहे, जो भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील चतुर्दशीला साजरा केला जातो. या दिवशी भगवान विष्णूंची 'अनंत' रूपात पूजा केली जाते. 'अनंत' हे नाव भगवान विष्णूंच्या असीम, अनंत आणि शाश्वत स्वरूपाचे प्रतीक आहे. या पूजेचे मुख्य उद्दिष्ट कुटुंबातील सुख, समृद्धी, आणि संकटांपासून रक्षण मिळवणे आहे. खाली अनंत चतुर्दशीच्या पूजेचा प्रकार आणि कारणे याबद्दल माहिती दिली आहे:
का केली जाते अनंत पूजा?
भगवान विष्णू हे विश्वाचे पालनकर्ते मानले जातात. त्यांचे अनंत रूप विश्वातील अनंत शक्ती आणि असीम सामर्थ्याचे प्रतीक आहे. या रूपाची पूजा केल्याने भक्तांना दीर्घायुष्य, सुख आणि समृद्धी मिळते.
अनंत पूजा केल्याने कुटुंबातील व्यक्तींना संकटांपासून संरक्षण मिळते आणि जीवनातील अडचणी दूर होतात, अशी श्रद्धा आहे.
महाभारतातील कथेनुसार, पांडवांनी द्रौपदीच्या सल्ल्याने अनंत व्रत केले होते, ज्यामुळे त्यांना कौरवांवर विजय मिळाला. यामुळे या पूजेला विशेष महत्त्व आहे. अनंत व्रत केल्याने आर्थिक स्थैर्य आणि समृद्धी प्राप्त होते, अशी मान्यता आहे.
कशा प्रकारे पूजा केली जाते?
व्रत आणि तयारी:
या दिवशी व्रत करणारे भक्त सकाळी स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करतात.
पूजेच्या ठिकाणी स्वच्छता करून चौकोनी मंडप तयार केला जातो.
भगवान विष्णूंची मूर्ती किंवा चित्र ठेवले जाते.
अनंत सूत्र बांधणे:
अनंत पूजेचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे 'अनंत सूत्र' (१४ गाठी असलेला दोरा). हा दोरा कापसाचा किंवा रेशमाचा असतो आणि त्याला १४ गाठी मारलेल्या असतात, ज्या १४ विश्वांचे प्रतीक मानल्या जातात. पुरुष हा दोरा उजव्या हाताला, तर स्त्रिया डाव्या हाताला बांधतात. हा दोरा बांधण्यापूर्वी त्याला हळद-कुंकू लावून पूजेच्या ठिकाणी ठेवला जातो.
पूजा विधी:
पूजा भगवान विष्णूंच्या मंत्रांनी आणि अनंताच्या मंत्रांनी केली जाते. ॐ अनंताय नमः किंवा ॐ नमो भगवते अनंताय.
पूजेत पंचामृत (दूध, दही, तूप, मध, साखर), फुले, धूप, दीप, आणि नैवेद्य अर्पण केला जातो.
अनंत चतुर्दशीची कथा ऐकली जाते, ज्यामध्ये पांडवांनी हे व्रत कसे केले याचा उल्लेख असतो.
व्रताचे नियम:
व्रत करणारे भक्त या दिवशी उपवास करतात. काही जण फक्त फलाहार घेतात, तर काही पूर्ण उपवास करतात.
पूजा पूर्ण झाल्यावर अनंत सूत्र हाताला बांधले जाते आणि व्रताचे उद्यापन केले जाते.
गणपती विसर्जन:
अनंत चतुर्दशीच्या दिवशी गणेशोत्सवाचा समारोप होतो. त्यामुळे या दिवशी गणपती विसर्जन देखील केले जाते. गणपतीच्या मूर्तीचे विसर्जन करण्यापूर्वी अनंत पूजा केली जाते.
महत्त्व:
अनंत चतुर्दशीची पूजा भक्तांना भगवान विष्णूंच्या कृपेने अनंत सुख, शांती आणि समृद्धी प्रदान करते.
हे व्रत विशेषतः वैवाहिक जीवनातील सौख्य आणि कुटुंबाच्या कल्याणासाठी केले जाते.
महाराष्ट्र, गुजरात, आणि दक्षिण भारतात हा सण मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो.
काही ठिकाणी अनंत सूत्र वर्षभर हातावर ठेवले जाते आणि पुढील वर्षी नवीन सूत्र बांधले जाते.
अनंत चतुर्दशी हा भक्ती, श्रद्धा आणि सांस्कृतिक परंपरांचा संगम आहे, जो भक्तांना भगवान विष्णूंच्या अनंत स्वरूपाशी जोडतो.
