नमन
नमूं फर्शपाणी नमूं यंत्रपाणी | नमूं मोक्षपाणी नमूं चापपाणी |
नमूं चक्रपाणी नमूं शूळपाणी | नमूं दंडपाणी हरिमूलपाणी ||१||
नमूं आदिमाता नमूं योगमाता | नमूं वेदमाता नमूं विश्वमाता |
नमूं भक्तिमाता नमूं मुक्तिमाता | नमूं सज्जनाची कृपा ज्ञानमाता ||२||
नमूं योगरूपी नमूं ज्ञानरूपी | नमूं संतरूपी नमूं ध्यानरूपी |
नमूं दिव्यरूपी नमूं विश्वरूपी | नमूं येकरूपी गुरु सस्वरूपी ||३||
नमूं संतयोगी नमूं सिध्दयोगी | नमू भक्त ज्ञानी विवेकी विरागी |
नमूं आत्मनिष्ठा नमूं योगनिष्ठां | नमूं सर्वश्रेष्ठां वरिष्ठां वरिष्ठां ||४||
मनी चिंतितां राम विश्राम वाटे | जगज्जाळ जंजाळ हे सर्व तूटे |
तुटे काळजी काळ जिंकावयाची | फुटे वृत्ति अर्थांतरी जावयाची ||५||
गणेशाची प्रार्थना
गणपती मति दे मज लाघवी | जनकजा पतिचा लघुसा कवी |
विनवितों करुणाळय कारणा | परम सुंदर दे मज धारणा ||१||
सबळ रामकथा वदतां नये | म्हणुनि वांछितसे तुझिये दये |
विधिसुते स्वहिते करुणालये | हरिजना विजयो तुजला जये ||२||
बहुत वाड पवाड वदों कसे | कवित जाडकळा हृदई नसे |
बहुत हीण कठीण सुलक्षणु | रघुविराकरितां चि सुलक्षणु ||३||
बहुत सेवक त्याहुनि हीण मी | बहुत सेवक त्याहुनि दीन मी |
बहुत काय वदों गुण आपुले | पतित ते मजहूनि भले भले ||४||
पतित दास जनीं तुमचे खरे | पतितपावन नाम कसें उरे |
वचन लागतसे पाहातां धुरे | नुधरितां ब्रिद हे तुमचे नुरे ||५||
गणेश वंदन
विद्यानिधान गणराज विराजताहे | सिंधूर तो घवघवीत रसाळपाहे |
विनांसि मार अनिवारचि होत आहे | आनंदरूप तुळणा दुसरीन साहे || १ ||
गंडस्थळे झिरपती बहु वास जेथें | सुवासमस्त रिझले अळिकूळ तेथें |
शुंडा प्रचंड मिरवी गजकर्णथापा | तेजाळ अंकुश म्हणे दुरितासि कापा || २ ||
फर्सा पुसूनि सरसावतसे अघाला | भक्तांसि विघ्न रचितां रिचवीत घाला |
साठीसहस्र गण त्यांसरिसा निघाला | मूषकवाहन करी दुरितासि हाला || ३ ||
वीतंडसा बलयंड गिरितुल्य धांवे | भक्तांसि रक्षित रिपूवरि तो उठावे |
अंदूस तोडरगुणे करितो चपेटा | गर्जिनल्या घणघणाट प्रचंड घंटा || ४ ||
ध्यानीं धरील नरकुंजर बुध्दिदाता | त्याची फिटे अबलिळा सकढक चिंता |
आधीं गणेश सकळांपुजणेंचि लागे | दासां मनीं तजविजा ओवजा न लागे || ५ ||
गणेशशारदासद्‌गुरु
गजवदन विराजे रंगसाहित्य माजे |
रतिपतिगति लाजे लुब्ध कैळासराजे |
फरश कमळ साजे तोडरीं बीद गाजे |
सिध्दि बुध्दि अबळा जेपावती विश्वबीजें ||१||
नटवर नटनाट्ये नाट्यनटांगसंगी |
गजवदन सुरंगी रंगसाहित्यरंगी |
अभिनव नटलीळा रंगणी रंग माजे |
चपळपण विराजे सर्व कल्लोळ गाजे ||२||
हरिसुतदुहिता ते मुख्य आधीं नमावी |
मग सुगमपथीं हे सीघ्र काळे गावी |
मतिकमळ विकासे सर्व साहित्यभासे |
दुरित सकळ नासे स्वस्वरूपी विळासे ||३||
तुजविण मति माझी मंदली शारदांबे |
लमंचग जगदंबे तूं करीं वो विलंबें |
प्रगट रुप करावें वैखरीमाजि आतां |
अगणित गुण गातां तोषवीं बुध्दिमंता ||४||
अगणित सुखदाता त्यासि वंदीन आतां |
शुभ लिखित विधाता शीकवी धातमाता |
गुरुवचनबळे हा साधका मोक्ष लाभे |
विमळ भजनलीळा अंतरामाजि शोभे ||५||
विमळ विवेक
गजमुख सुखदाता मानसीं आठवावा |
मग विमळमतीचा योग पुढे करावा |
सुरवर मुनि योगी वंदिती धुंडिराजा |
सकळ सफळ विद्या यावया आत्मकाजा ||१||
खळखळ खळयोगें वाउगी होत आहे |
तळमळ मळ पोटीं सज्जनांते न साहे |
मळमळ करिताहे तें कदाही न राहे |
परि विमळविवेकें कल्पना स्थीर राहे ||२||
चटपट विषयांची सर्व सोडूनि द्यावी |
वटवट न करावी भक्ति भावें कराबी |
खटपट हटयोगें कामना ते नसावी |
झटपट श्रवणाची सार चित्तीं वसावी ||३||
जपतजपत काचा मेळ त्या मातृकांचा |
निगमगुज फुकाचा योग सी सुखाचा |
सकलभुवनवासी चूकलासी तयासी |
हर हर हर कासी सर्वदा तूजपासी ||४||
रघुपति तनुरंगें रंगली नीळशोभा
रघुपति तनुरंगें रंगली नीळशोभा | रघुपतिरुप योगें सर्वलावण्य गाभा |
रघुपतिगुण गंधे धैर्य गांभीर्य लोकीं | रघुपति मम चित्तीं बैसला येकनेकीं ||१||
त्रैलोक्यनाथ रघुनाथ अनाथबंधू | त्रैलोक्यनाथ रघुनाथ करुणासिंधू |
त्रैलोक्यनाथ रघुनाथ कोदंडधारी | त्रैलोक्यनाथ रघुनाथ लीळावतारी ||२||
रघुपति पदयुग्मीं लीन भावे असावें | रविकुळ टिळकाचें नाम वाचे वसावें |
श्रवणमनन भावें आदरेसीं करावें | परम सुख समाधी संतसंगें तरावें ||३||
तुजविण सिण जाला धांव रे रामराया | कठिण दिवस जातो तापली सर्व काया |
सकळ विकळ गात्र अवस्था लागली रे|तुजविण जगदीशा बुध्दि हे भंगली रे ||४||
गूज हें सज्जनाचें
वदनिं मदन इंदू तूळितांही तुळेना |
अगणितगुण सिंधू बिंदु तो वर्णवेना |
सकळ भुवन पाळी ऊपमा काय द्यावी |
विकळ शरिरभावे भावितां चित्त गोवी ||१||
दशशतवदनाचा धीर मेरू बळाचा |
परम कुशळ वाचा शेष सर्वोत्तमाचा |
अगणित गुणमुद्रा शोधितां त्या नरेंद्रा |
अकळ विकळभावे जाहला गुणनिद्रा ||२||
स्मरण स्मररिपूचें वीषहर्ते वपूचें |
निजबिज निगमाचे सार सर्वागमांचें |
मन त्रिभुवनाचे गूज योगीजनाचें |
जिवन जड जिवांचें नाम या राघवाचें ||३||
हरिजन भजनाचा होय साक्षी मनाचा |
सकळ त्रिभुवनाचा प्राण साधूजनांचा |
परिहरिभजनाचा आखिलासे दिनाचा |
घननिळ गगनाचा रंग सर्वोत्तमाचा ||४||
विधिकुळ भुषणाचे धाम सर्वांगुणांचें |
भरण अभरणाचें सर्वलावण्य साचें |
सुख परमसुखाचे ध्येय ब्रह्मादिकांचें |
भजन हरिजनाचें गूज हें सज्जनाचें ||५||
शीतल छाया
रघुविर भजनाची मानसीं प्रीति लागो |
रघुविर स्मरणाची अंतरीं वृत्ति जागो |
रघुविरचरणाची वासना वास मागो |
रघुविरगुण गातां वाणि हे नित्य रंगो ||१||
चतुरपण जनी हे पाहता आडळेना |
निकट रघुविराचें रूप कैसे कळेना |
चपळमन वळेना गर्वताठा गळेना |
तुजविण जगदीशा कर्मरेखा टळेना ||२||
तरुणपण देहाचें लापता वेळ नाहीं |
तनमनधन अंतीं वोसरे सर्वकाहीं |
सकळ जन बुडाले, व्यर्थ मायाप्रवाहीं |
झडकरि सुमना रे हीत शोधूनि पाही ||३||
पळपळ चळताहे बाळ तारुण्य देहीं |
तळमळ विषयांची नेणवे हीत काहीं |
लळलळ गरळा तो काळ लाळीत आहे |
जळजळ शितळा हे भक्तिसेउनि राहे ||४||
दिनकरकुळवल्ली लोटली अंगभारें |
रघुविरअवतार दाटली थोरथोरें |
सुखरूप सुखवासी राहिले योगरासी |
सफळ सितळ छाया फावली रामदासी ||५||
श्रीरामाचे उपकार
हिणाहून मी हीण जैसे भिकारी | दिनाहून मी दीन नाना विकारी |
पतीतांसि रे आणि हातीं धरावें | समर्था तुझें काय उत्तीर्ण व्हावें ||१||
जनीं भक्ति नाहीं मनीं भाव नाहीं | मला युक्ति ना बुध्दि काहींच नाहीं |
कृपाळूपणे राज्य रंकासि द्यावें | समर्था तुझें काय उत्तीर्ण व्हावें ||२||
बहुसाल अन्याय कोट्यानकोटी | रघूनायके घातलें सर्व पोटीं |
किती काय गूणांसि म्यां आठवावें | समर्था तुझें काय उत्तीर्ण व्हावें ||३||
समर्थे दिल्हें सौख्य नानापरीचें | सदा सर्वदा जाणसी अंतरीचें |
लळे पाळिले तूं कृपाळू स्वभावें | समर्था तुझें काय उत्तीर्ण व्हावें ||४||
दिनानाथ हे ब्रीद त्वां साच केलें | म्हणे दास भक्तांसि रे उध्दरीलें |
सुखें सांडणे या देह्याचें करावें | समर्था तुझें काय उत्तीर्ण व्हावें ||५||
प्रभु दर्शन
नव्हे राजयोगी महद्भाग्य त्यागी | उदासीन जो वीतरागी विरागी |
जनस्थान गोदातटीं वास केला | प्रभू देखिला दास संतुष्ट जाला ||१||
लिळाविग्रही देव ब्रह्मादिकांचा | सदा बोलणे चालणे सत्य वाचा |
जया चिंतितां चंद्रमौळी निवाला | प्रभु देखिला दास संतुष्ट जाला ||२||
दिनानाथ विख्यात हे नाम साजे | प्रजापाळकू रामराजा विराजे |
बहू सुकृताचा बरा काळ आला | प्रभु देखिला दास संतुष्ट जाला ||३||
जेणे सोडिल्या देवकोटी अचाटा | सुखें चालती स्वर्गिच्या स्वर्गवाटा |
प्रतापें चि त्रैलोक्य आनंदवीला | प्रभू देखिला दास संतुष्ट जाला ||४||
ऋषी तापसी योगरासी विळासी | मनीं चिंतिती राम लावण्यरासी |
असंभाव्य त्या कीर्तिच्या कीर्तिढाला | प्रभू देखिला दास संतुष्ट जाला ||५||
जगज्जोति
वसे मुख्य नेत्री तथा शब्दश्रोत्री | सदा सर्व गात्री दिसे प्राणिमात्री |
पहा येकतंत्री फिरे देहयंत्री | जगज्जोति हिंडे कुपात्री सुपात्री ||१||
पहा तर्कशास्त्री पहा न्यायशास्त्रीं | पहा शिल्पिशास्त्रीं पहा सर्व शास्त्रीं |
पहा मंत्रयंत्री पहा सूत्रमात्रीं | पहा मूळमंत्री अरत्री परत्रीं ||२||
पहा वेदशास्त्रीं पहा शास्त्रमात्रीं | पहा कीर्तिमात्री पहा काव्यमात्री |
पहा ग्रंथमात्रीं पहा लोकमात्रीं | पहा शब्दमात्रीं सुचित्रीं विचित्रीं ||३||
कुवर्णी सुवर्णी पहा वर्णवर्णी | अकर्णी विकर्णी च कर्णोपकर्णी |
कितीयेक धर्णी किती वृक्षपर्णी | बहू जीव ते दाटले व्योमकर्णी ||४||
समस्तांसि कर्णे समस्तासि धर्णें | समस्तासि हर्णे समस्ता विवर्णे |
जगज्जोतिने राखिले आपणासी | म्हणे दास हे सौख्यरासी विळासी ||५||
परमार्थाचे भोजन
सुखे वाढिती ते मुखे संत साधु | असंभाव्य हा ज्ञानबोधु अगाधु |
रुची भोजनाची मिठी प्राप्त जाली | भले जेविले वृत्ति त्यांची निवाली ||१||
कितीयेक ते स्वाद नाना प्रकारें | महांयोग्य ते जेविती श्रोत्रद्वारे |
मनामाजि संतोष त्या भोजनाचा | गळाल्या महांमौन्य चत्वार वाचा ||२||
कितीयेक ते सारिली स्थळ भक्षें | बहुतांपरीची बहूतें सलक्षें |
बरा वेळिला भात तो सूक्षमाचा | सुवासें चबाबीतसे साधनाथा ||३||
बहूतां व्रतांच्या कितीयेक शाखा | कितीयेक मंत्रावळी लौण शाखा |
वरान्नें क्षिरी वाढिती कामनेच्या | कितीयेक तीर्थावळी रायत्यांच्या ||४||
रुचीची कथी सद्य दध्योदनें तें | सुवासें जळें निर्मळें घेति शांतें|
बहू भोजनें पालटे सर्व काया | म्हणे दास कल्याण हो रामराया ||५||
खरा देव
जनीं लोचनीं पाहतां दीसताहे | तया नाश काळांतरी होत आहे |
अवीनाश तो कोण आधीं पहावा | खरा देव तो आदरें वोळखावा ||१||
जनीं धुंडितां देव नाना परीचे | बहू धातु पाषाण कां मृत्तिकेचे |
जया खेव तो देव कैसा म्हणावा| खरा देव तो आदरें वोळखावा ||२||
बहू देव ते जन्मले आणि मेले | असंख्यात होणार होऊनि गेले|
जया नाश तो जाण मिथ्या म्हणावा| खरा देव तो आदरें वोळखावा ||३||
जगीं धुंडितां पंडितां आडळेना | कदा सद्गुरूवीण ठाई पडेना|
सदा सर्वदा तो चि धुंडीत जावा | खरा देव तो आदरें बोळखावा ||४||
जयावीण कोठें रिता ठाव नाहीं | तया शोधितां तो चि होऊनि राही |
म्हणे दास विश्वास भावें धरावा | खरा देव तो आदरें वोळखावा ||५||
श्रीसमर्थाची इच्छा
सीवणा मनाचा विपरीतवाणा | उदास वाटे बहुसाल प्राणा |
मग राघवा रे तुज बाहिलों रे | कृपाळुवें सत्वर पाहिलों रे ||१||
देवें दयाळे करुणा करावी| भक्ताभिमानें भरणी भरावी |
हे रामनौमी तरणी तरावी | दासां समस्तां वरणी वरावी ||२||
रघुनाथदासा कल्याण व्हावें| अती सौख्य व्हावें आनंदवावें |
उद्वेग नासो वर शत्रु नासो| नानाविळासें मग तो विळासो ||३||
कोडें' नको रे कळहो नको रे | कापट्य कर्मी सहसा नको रे |
निर्वाणचिंता निरसीं अनंता | शरणागतां दे बहु घातमाता ||४||
अजयो न हो रे जयवंत हो रे | आपदा नको रे बहु भाग्य हो रे |
श्रीमंतकारी जनहीतकारी | परऊपकारी हरि दास तारीं ||५||
श्रीसमर्थांची निष्ठा
तुज वर्णितों भाट मी देवराया | सदा सर्वदा गाय ब्रीदें सवाया |
महाराज दे आंगिचे वस्त्र आतां | बहू जीर्ण जाली देहेबुध्दिकंथा ||१||
तुझा भिक्षकू दातया रामचंद्रा | सदा स्वस्थ चिंतीतसे गा महींद्रा |
राजाधीश देशा उरपूर्ण द्यावें | भवदैन्य हें देशधाडी करावें ||२||
तुझा भृत्य मी भार्गवादर्पजीता | जीवित्व असे अपिलें तूज आतां |
भवा जिंकितां जीव देईन पाहें | तुज सन्मुख पाठिसी स्थीर राहे ||३||
रघुनायेका नीकट दास तूझा | तुला वीकिलासे स्वयें देह माझा |
सदा सर्वभावें करी दास्य तूझें | देई आपुलें वेसवेतन माझें ||४||
तुझे मारुतीसारिखें दास देवा | मज मानवा किंकरा कोण केवा |
दिनानाथ विख्यात हे ब्रीद गाजे | तेणें मानसी थोर आनंद माजे ||५||
चाफळी श्रीरामांचे आगमन
लवे नेत्रपातें स्फुरे आजि बाहे | दिनानाथ हा राम येणार आहे |
जयाचेनि योगें सुखानंद लोटे | तया देखतां अंतरीं वाष्प दाटे ||१||
लळे पाळितो राम आम्हां दिनांचे | कृपासागरू भाव जाणे मनाचे |
नुपेक्षी कदा संकटीं धांव घाली | तया देखतां मानसें तें निवालीं ||२||
लगा पाहतां राघवेंवीण नाहीं | निराधार हे पाहतां सर्व कांहीं |
चळेना जनीं तोचि आश्रो धरावा | रघूराज आधार याचा करावा ||३||
लपावें अती आदरें रामरूपीं | भयातीत निश्चींत ये स्वस्वरूपीं |
कदा तो जनीं पाहतां ही दिसेना | सदा ऐक्य तो भिन्न भावें वसेना ||४||
लघूलाघवी राम कोदंडधारी | मनी चिंतितां शोक संताप हारी |
महां संकटें नाम घेतां निवारी | भवसागरीं मूढ पाषाणतारी ||५||
श्रीरामाचे ब्रीद
चकोरासि चंद्रोदईं सूख जैसें | रघूनायका देखता सूख तैसें |
सगूणासि लांचावलें स्थीर राहे | रघूनंदनेंवीण कांहीं न राहे ||१||
चळेना समरंगणी ठाण मागें | चळेना मुखें बोलतां वाक्य यूगें |
चळेना कृपासिंधु कल्पांतकाळीं | रघूराज हा आदरें दास पाळी ||२||
चमत्कारलें चित्त हे रामगूणीं | उठे कीर्ति वाखाणितां प्रीति दूणी |
रघूनायकासारिखा देव नाहीं | क्रिया पाहतां चोखडी सर्व कांहीं ||३||
चळेना कदा राज्य बीभीषणाचें | चळेना देहे चालतां मारुतीचें |
चळेना गती राहतां नामछंदीं | चळेना सिमा घातली श्वेतुबंदीं ||४||
चपेटा विझे काळमाथां जयाचा | धरीं रे मना पंथ या राघवाचा |
विवेकी जनें राजपंथें चि जावें | तरी श्रीहरी पाविजेतो स्वभावें ||५||
रामरूप
परमसुंदर रूपश्यामळ | इंद्रनीळकिळकांति कोमळ |
भयनिवारण भक्तवत्सळ | चरपराक्रम कीर्तिवीमळ ||१||
भुवनकंटकदैत्यमारक | अमरमोचन दैन्यहारक |
दुरितनाशन पुण्यकारक | हरितसंकट दासतारक ||२||
विकटविषमताळछेदक | बरअनावदैत्यभेदक |
वशमुखांतकसीरच्छेदक | ऋषिमुनीजनचित्तवेधक ||३||
अमरभूषण उत्तमोत्तम | भुवनपाळक हा रघूत्तम |
विरवीरांतक हा वीरोत्तम | असुर अंतक हा वरोत्तम ||४||
बहुतपीडकदैत्यभंजन | ऋषिमुनीजनयोगिरंजन |
दुरितदानवदुष्टभंजन | अतुळकीर्तन व्यस्तव्यंजन ||५||
परशुरामाची प्रार्थना
महांकोप अग्नी ऋसी जामदग्नी | समर्था तया जाणिजे सर्वसूज्ञी |
सदा सर्वदा घेतसे नाम तूझें | वरिष्ठा स्वभावेंचि हे गोत्र माझें ||१||
वसे सागराचें तिरी सूत तूझा | समाचार तो घेत नाहीं च माझा |
तयाला बहुतांपरी सीकवावें | स्वभावें चि वाढेंल ऐसें करावें ||२||
किती येक मागें बहू युध्द केलें | कितीवेळ या ब्राह्मणा राज्य दिल्हें |
अकस्मात सामर्थ्य तें काय जालें | युगासारिखें काय नेणों विझालें ||३||
चिरंजीव आहेसि ऐसी वदंती | समर्था तुझें चित्तकाठिण्य कीती |
तुझें नामधारी तुला हे कळेना | कृपाळूपणे चित्त कैसे वळेना ||४||
नको रे उदासीन हे वाक्य मानी | समर्था असावें बहू साभिमानी |
करावी दिनानाथ हे सत्य वाचा | तुला चिंतितों दास मी राघवाचा ||५||
उदासीन हा काळ कोठे न कंठे
समाधान साधुजनाचेनि योगें | परी मागुतें दुःख होतें वियोगें |
घडीने घडी शीण अत्यंत वाटे | उदासीन हा काळ कोठें न कंठे ||१||
घरें सुंदरें सौख्य नाना परीचें | परी कोण जाणेल तें अंतरीचें |
मनी आठवीतां चि तो कंठ दाटे | उदासीन हा काळ कोठें न कंठे ||२||
बळें लावितां चित्त कोठें जडेना | समाधान तें कांहि केल्या घडेना |
नव्हे धीर नैनीं सदा नीर लोटे | उदासीन हा काळ कोठे न कंठे ||३||
अवस्था मनी लागली काय सांगों | गुणी गुंतला हेत कोण्हासि मागों |
बहुसाल भेटावया प्राण फूटे | उदासीन हा काळ कोठे न कंठे ||४||
कृपाळूपणे भेट रे रामराया | वियोगें तुझ्या सर्व व्याकूळ काया |
जनामाजि लौकीक हा ही न सूटे | उदासीन हा काळ कोठे न कंठे ||५||
अहा रे विधी त्वां असें काय केलें | पराधेनता पाप माझें उदेलें |
बहुतांमधे चूकतां तूक तूटे | उदासीन हा काळ कोठे न कंठे || ६ ||
समर्था मनीं सांडि माझी नसावी | सदा सर्वदा भक्तचिंता असावी |
घडेना तुझा योग हा प्राप्त खोटें | उदासीन हा काळ कोठे न कंठे || ७ ||
अखंडीत हे सांग सेवा घडावी | न होतां तुझी भेटि काया पडावी |
दिसेंदीस आयुष्य हे वेर्थ आटे | उदासीन हा काळ कोठे न कंठे || ८ ||
भजों काय सर्वोपरी हीण देवा | करूं काय रे सर्व माझाचि ठेवा |
म्हणों काय मी कर्मरेखा न लोटे | उदासीन हा काळ कोठे न कंठे || ९ ||
म्हणे दास मी वास पाहें दयाळा | रघुनायका भक्तपाळा भुपाळा |
पहावें तुला हे जिवीं आर्त मोठे | उदासीन हा काळ कोठे न कंठे || १० ||
तुजवीण रामा मज कंठवेना
तुझिया वियोगें जीवित्व आलें | शरीरंपांगें बहु दुःख जालें |
अज्ञान दारिद्य माझें सरेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना ||१||
परतंत्र जीणें कंठू किती रे | उच्चाट माझे मनीं वाटतो रे |
ललाटरेखा जपीं पालटेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना ||२||
जडली उपाधी अभिमान साधी | विवेक नाहीं बहुसाल बाधी |
स्वामी वियोगें पळही गमेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना ||३||
विश्रांति देहीं अणुमात्र नाहीं | कुळाभिमानें पडिलों प्रवाहीं |
स्वहीत माझें होतां दिसेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना ||४||
विषई जनानं मज लाजवीलें | प्रपंचसंगें आयुष्य गेलें |
समईं बहुक्रोध शांती घडेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना ||५||
सदृढ जाली देहेबुधि देहीं | वैराग्य काही होणार नाहीं |
अपूर्ण कामीं मन हे विटेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना || ६ ||
निरूपणीं हे सदवृत्ति होते | स्थळत्याग होतां सवेंचि जाते |
काये करूं रे किया घडेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना || ७ ||
संसारसंगें बहु पीडलों रे | कारुण्यसिंधु मज सोडवीं रे |
कृपाकटाक्षे सांभाळी दीना | तुजवीण रामा मज कंठवेना || ८ ||
जय जय दयाळा त्रैलोक्य पाळा | भवसिंधु हा रे मज तारि हेळा |
धारिष्ट माझे हृदई वसेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना || ९ ||
आम्हां अनाथां तूं एक दाता | संसारचिंता चुकवीं समर्था |
दासा मनीं आठव वीसरेना | तुजवीण रामा मज कंठवेना || १० ||
रघुनायका मागणे हेचि आता
उदासीन हे वृत्ति जीवीं धरावी | अती आदरें सर्व सेवा करावी |
सदा प्रीति लागो तुझे गूण गातां | रघुनायका मागणें हेंचि आतां ||१||
तुझें रूपडे लोचनीं म्यां पहावें | तुझे गुण गातां मनासी रहावें |
उठो आवडी भक्तिपंथेंचि जातां | रघुनायका मागणें हेंचि आतां ||२||
मनी वासना भक्ति तुझी करावी | कृपाळूपणे राघवें पूरवावी |
वसावें मज अंतरीं नाम घेतां | रघुनायका मागणें हेंचि आतां ||३||
सदा सर्वदा योग तूझा घडावा | तुझे कारणी देह माझा पडावा |
नुपेक्षीं मज गुणवंता अनंता | रघुनायका मागणे हेचि आतां ||४||
नको द्रव्यदारा नको येरझारा | नको मानसी ज्ञानगर्वे फुगारा |
सगुणी मज लावि रे भक्तिपंथा | रघुनायका मागणें हेंचि आतां ||५||
भवें व्यापलों प्रीतिछाया करावी | कृपासागरें सर्वचिता हराबी |
मज संकटीं सोडवावें समर्था | रघुनायका मागणें हेंचि आतां || ६ ||
मनी कामना कल्पना ते नसावी | कुबुध्दी कुडी वासना नीरसाबी |
नको संशयो तोडिं संसारव्यथा | रघुनायका मागणें हेंचि आतां || ७ ||
समर्थापुढे काय मागों कळेना | दुराशा मनी बैसली हे ढळेना |
पुढे संशयो नीरसी सर्व चिंता | रघुनायका मागणें हेंचि आतां || ८ ||
ब्रिदाकारणें दीन हातीं धरावें | म्हणे दास भक्तांसि रे उध्दरावें |
सुटो ब्रीद आम्हांसि सांडूनि जातां | रघुनायका मागणें हेंचि आता || ९ ||
रामपंचायतन
देवालये परम सुंदर दीपमाळा | वृंदावनें रमणिय वरधर्मशाळा |
राजांगणे समघनें भुमिका सुढाळा | पुंजाळ ते झळकती बहु रत्न माळा ||१||
सुवर्णवर्ण बहुवर्ण किरणें अपारें | मिश्रीत ते तळपती घन थोरथोरें |
उंचावले गगन त्याहुनि उंच भासे | मुक्ताफळी जडित मंडप तो विळासे ||२||
सिंहासनावरि रघूत्तस मध्यभागीं | बंधू तिघे परम सुंदर पृष्ठभागीं |
वन्हीसुता निकट शोभत वाममार्गी | वीलासतो भिम भयानक पूर्वभागीं ||३||
मार्तडमंडप उर्दडचि सौख्यकारी | त्रैलोक्यपावन प्रभू दुरितें निवारी |
ध्यातो सदाशिव अखंडित चापपाणी | ऊदंड कीर्ति निगमी महिमा पुराणीं ||४||
आनंदकंद रघुनंदन शोभताहे | कंवर्पकोटि वदनीं उपमा न साहे |
आकर्ण पूर्णनयनीं रमणीय शोभा | विस्तीर्ण कीर्ण भुषणी जगदीश उभा ||५||
रविकुळटिळक
रविकुळटिळकाचे रूपलावण्य पाहे |
रविकुळटिळकाचे चिंतनी चित्त रहे |
रविकुळटिळकाची कीर्ति जीवीं भरावी |
रविकुळटिळकाची मूर्ति ध्यानीं धरावी ||१||
कमळनयनरामे वेधिले पूर्णकामें |
सकळभयविरामे राम विश्रामधामे |
घननिळतनुश्यामें चित्ततोर्षे आरामें |
भुवनभजननेमें तारिले दास रामें ||२||
बहुविध भजनाची दैवतें पाहिली हो |
सकळ त्यजुनि रामी वृत्ति हेराहिली हो |
विमळगुणशिळाची लागली प्रीति मोठी |
विमळ हृदय होतां उध्दरे कूळकोटी ||३||
विमळगुणशिळाचे आदरें गुण गावे |
विमळगुणशिळाचे दास वाचे वदावे |
विमळगुणशिळाचा अंतरीं वेध लागो |
विमळगुणशिळाचा रंगणीं रंग गाजो ||४||
सकळगुणनिधीचा राम लावण्यसिंधू |
अगणित गणवेना शक्तिरूपें अगाधू |
प्रबळ बळ चळेना वाउगें व्यर्थ कामीं |
झणउनि मन रामी लागले पूणेकामीं ||५||
परमसुखनदीचा मानसीं पूर लोटे |
घननिळतनु जेव्हां अंतरी राम भेटे |
सुख परमसुखाचे सर्व लावण्य साचें |
स्वरुप जगदिशाचें ध्यान त्या ईश्वराचें || ६ ||
मधुकर मन माझें रामपादांबुजी हो |
सगुण गुण निजांगें नित्य रंगोनि राहो |
अचपळ गुणगुणी बैसली प्रीति दूणी |
शरणचरणभावें जाहला राम ऋणी || ७ ||
रघुपति गुणरंगें पाविजे भक्तिसंगें |
भजन जनतरंगें सर्व सांडुनि मागें |
अनुदिन वितरागें योगयागे विरागें |
प्रगट तरत संगें सर्वदासानुरागें || ८ ||
रघुवरपर आतां कीर्तनीं गूण गावे |
मथन त्रिभुवनाचे सर्व साहित्य फावे |
सकळ जन तरावे वंश ही उध्दरावे |
स्वजन जन करावें रामरूपी भरावें || ९ ||
सकळ भुवन तारी राम लीळावतारी |
भवभय अपहारी राम कोदंडधारी |
मनन करि मना रे धीर हे वासना रे |
रघुविरभजनाची हे धरीं कामना रे || १० ||
अनुदिन अनुतापें तापलों
अनुदिनिं अनुतापे तापलो रामराया |
परम दिनदयाळा नीरसी मोहमाया |
चपळ मन माझे नावरे आवरीतां |
तुजविण शिण होतो धांव रे धांव आतां ||१||
भजनरहित रामा सर्वही जन्म गेला |
स्वजनजनधनाचा व्यर्थं म्यां स्वार्थ केला |
रघुपति मति माझी आपलीसी करावी |
सकळ त्यजुनि भावें कास तुझी धरावी ||२||
विषयजनिसूखें सूख होणार नाहीं |
तुजविण रघुनाथा वोखटे सर्व कांहीं |
रघुकुळटिळका रे हीत माझे करावें |
दुरित दुरि हरावें स्वस्वरूपीं भरावें ||३||
तनु मन धन माझें राघवा रूप तूझें |
तुजविण मज वाटे सर्व संसार ओझें |
प्रचलित न करावी सर्वथा बुध्दि माझी |
अचळ भजनलीला लागली आस तूझी ||४||
चपळपण मनाचे मोडितां मोडवेना |
सकळस्वजनमाया तोडितां तोडवेना |
घडि घडि विघडेहा निश्चयो अंतरींचा |
म्हणवुनि करुणा हे बोलतो दीनवाचा ||५||
जळत हृदय माझे जन्म कोट्यानुकोटी |
मजवरि करुणेच्चा राघवा पूर छोटी |
तळमळ निववी रे राम कारुण्यसिंधू |
षडरिपुकुळ माझें तोडिं यांचा समंधू || ६ ||
तुजविण करूणा हे कोण जाणल माझी |
शिणत शिणत पोटी पाहिली वाट तुझी |
झडकरि झडघाली धांव पंचाननारे |
तुजविण मज नेती जंबुकी वासना रे ||७ ||
सबळ जनक माझा राम लावण्यपेटी |
म्हणवुनि मज पोटी लागली आस मोठी |
दिवस गणित बोटी ठेवुनि प्राण कंठी |
अवचट मज भेटी होत घालीन मीठी || ८ ||
जननिजनकमाया लेकरूं काय जाणे |
पय न लगत मूखी हाणितां वत्स नेणे |
जलधरकण आशा लागली चातकासी |
दिनकर अवलोकी पक्षिया भूमिवासी || ९ ||
तुजविण मज तैसे जाहले रामराया|
विलग विषमकाळी सांडिती सर्व माया |
सकळजनसखा तूं स्वामि आणिक नाहीं |
विषय वमन जैसे त्यागिले सर्व कांहीं || १० ||
स्वजनजन धनाचा कोण संतोष आहे|
रघुपतिविण आतां चित्त कोठें न राहे|
जिवलग जिव घेती येत सांडून जाती|
विषय सकळ नेती मागुता जन्म देती || ११ ||
सकळ जन भवाचे अखिले वैभवाचे |
जिवलग मज कैचे चालते हेचि साचे |
विलग विषमकाळी सांडिती सर्व माळी |
रघुविर सुखदाता सोडवी अंतकाळी || १२ ||
सुख सुख म्हणता हे दुःख ठाकोनी आले |
भजन सकळ गेले चित्त दुश्चित झाले |
भ्रमित मन कळेना हीत ते आकळेना |
परम कठिण देही देहबुध्दी गळेना || १३ ||
उपरति मज रामीं जाहली पूर्ण कामीं |
सकळजनविरामी राम विश्रामधामी |
घडि घडि मन आतां रामरूपी भरावें |
रघुकुळटिळका रे आपुलेसें करावें || १४ ||
जळचर जळवासी नेणती त्या जळासी |
निशिदिनि तुजपासीं चूकलो गुणराशी |
भूमिधरनिगमांसी वर्णवेना तयांसी |
सकळभुवनवासी भेटि दे रामदासीं ||१५||
झडकरि मज रामा सोडवी
वरुण वदन वापीमाजि जिव्हास्वरूपी |
मुख वसत तदापी वैखरी कोकिळापी |
मधुर मधुर कुंजे नाम या राघवाचें |
निववी वसत संती श्रोतयां सज्जनाचें ||१||
ममवदनसरोजी षटपदें शारदांबे |
रघुपतिगुण रुंझे तूं न गुंते विलंबे |
तंववरि करि लाहो प्राण जै अर्क आहे |
प्रचलित समयीं आकर्षणे स्थीर राहे ||२||
वणवण विषयांची सर्वथा ही शमेना |
अनुदिन मोहमाया लागली हे तुटेना |
झडकरि मज रामा सोडवीं पूर्णकामा |
तुजविण गुणधामा कोण रक्षील आम्हां ||३||
विषयविष वमा कल्पनेला दमावें |
निजपद निजभावें दृढ चित्तीं धरावें |
भवभय निरसावें साधुसंगी वसावें |
सगुणभजन द्यावें स्वामि देवाधिदेवें ||४||
विगळित मन माझे तूं करीं देवराया |
हरिभजन कराया पाहिजे दृढ काया |
निरुपण विवराया तर्कपंथेचि जाया |
रघुपतिगुणछाया चित्त माझे निवाया ||५||
नाथलोकत्रयाचा
हरि हरि दुरितें तो स्वामि वैकुंठराजा | सुरवर नर पाळीं शोभती चारी भूजा |
झळफटित किळा हे हेमरत्नांबरांचा | परम कुशळ शोभे नाथ लोकत्रयाचा ||१||
शमशम विषयांची काहि केल्यां शमेना | आचपळ मन माझें साजणी हे दमेना |
अनुदिन मज पोटीं दुःख तेही वमेना | तुजविण जगदीशा वेळ तोही गमेना ||२||
विषम गति मनाची ते मला आवरेना| शरिर विकळ कामें तें कदा सावरेना |
सुख दुःख मज माझें वाढिलें तेंचि जेऊं | रघुपति! तुजला रे कासया बोल ठेऊं||३||
नवस हरिकथेचे राम भक्ती करावे | कठिण विषम काळीं मम जीवीं धरावे | विविध सकळ कांहीं दोष नासोनि जाती | रघुविरभजने हो कामना पूर्ण होती ||४||
तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आला
असंख्यात रे भक्त होऊनि गेले | तिहीं साधनांचे बहू कष्ट केले |
नव्हे कार्यकर्ता भुमीभार जालों | तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आलों||१||
बहू दास ते तापसी तीर्थवासी | गिरीकंदरीं भेटि नाहीं जनांसी |
स्थिती ऐकतां थोर विस्मीत जालों | तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आलो ||२||
सदा प्रेमरासी तयां भेटलासी | तुझ्या दर्शनं स्पर्शने सौख्यराशी |
अहंतामनी शब्दज्ञाने बुडालों | तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आलों ||३||
तुझ्या प्रीतिचे दास जन्मास आले | असंख्यात ते कीर्ति बोलोनि गेले |
बहु धारणा थोर चक्कीत जालों | तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आलो ||४||
बहूसाल देवालय हाटकाची | रसाळा कळा लाघवें नाटकाचीं |
पुजा देखतां जाड जीवीं गळालो | तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आलों ||५||
कितेकी देहे त्यागिले तूजलागीं | पुढें जाहले संगतीचे विभागी |
देहेदुःख होतांचि वेगीं पळालों | तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आलों || ६ ||
किती योगमूर्ती किती पुण्यमूर्ती | किती धर्मसंस्थापना अन्नशांती |
परस्तावलों कावलों तप्त जालों | तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आलों || ७ ||
सदासर्वदा राम सोडोनि कामीं | समर्था तुझे दास आम्ही निकामी |
बहु स्वार्थबुध्दीन रे कष्टवीलों | तुझा दास मी व्यर्थ जन्मास आलों || ८ ||
श्रीरामावर भार
नसे भक्ति ना ज्ञान ना ध्यान कांहीं | नसे प्रेम हे राम विश्राम नाहीं |
असा दीन अज्ञान मी दास तुझा | समर्था जनी घेतला भार माझा ||१||
रघुनायका जन्मजन्मांतरीचा | अहंभाव छेदानि टाकी दिनाचा |
जनीं बोलती दास या राघवाचा | परी अंतरी लेश नाहीं तयाचा ||२||
दिनाचे उणे दीसता लाज कोणा | जगीं दास दीसे तुझा दन्यवाणा |
शिरी स्वामि तूं राम पूर्णप्रतापी | तुझा दास पाहीं सदा शीघ्र कोपी ||३||
रघुनायका दीन हातीं धरावें | अहंभाव छेदोनियां उध्दरावें |
अगूणी तयालागि गूणी करावें | समर्थे भवसागरी ऊतरावें ||४||
किती भार घालू रघूनायकाला | मजकारणे शीण होतील त्याला |
दिनानाथ हा संकटीं धाव घाली | तयाचेचि हे सर्व काया निवाली ||५||
मला कोवसा राम कैवल्यदाता | तयाचेनि हे फीटली सर्व चिंता |
समर्था तया काय उत्तीर्ण व्हावें | सदासर्वदा नाम वाचे वदावें || ६ ||
बुध्दि दे रघुनायका
युक्ति नाहीं बुध्दि नाहीं | विद्या नाहीं विवंचितां |
नेणता भक्त मी तूझा |बुध्दि दे रघुनायका ||१||
मन हे आवरेना कीं | वासना वावडे सदा |
कल्पना धावतें सैरा | बुध्दि दे रघुनायाका ||२||
अन्न नाहीं वस्त्र नाही | सौख्य नाहीं जनांमध्ये |
आश्रयो पाहतां नाही | बुध्दि दे रघुनायाका ||३||
बोलतां चालतां येना | कार्यभाग कळेचिना |
बहुत पीडिलों लोकीं | बुध्दि दे रघुनायका || ४||
तुझा मी टोणपा झालों | कष्टलों बहुतां परी|
सौख्य तें पाहतां नाहीं | बुध्दि दे रघुनायका ||५||
नेटकें लिहितां येना | वाचितां चूकतों सदा |
अर्थ तो सांगतां येना | बुध्दि दे रघुनायका || ६ ||
प्रसंग वेळ तर्केना | सुचेना दीर्घसूचना |
मैत्रिकी राखितां येना | बुध्दि दे रघुनायका || ७ ||
संसारी श्लाघ्यता नाही | सर्वहि लोक हांसती |
वीसरू पडतो पोटी | बुद्धी दे रघुनायका || ८ ||
चित्त दुश्चीत होतां हे | ताळतंत्र कळेचिना |
आळसू लागला पाठी | बुद्धी दे रघुनायका || ९ ||
कळेना स्फूर्ति होईना | आपदा लागली बहू |
प्रत्यहीं पोट सोडीना | बुध्दि दे रघुनायका || १० ||
संसार नेटका नाहीं | उद्वेग वाटतो जिवीं |
परमार्थ आकळेना की | बुध्दि दे रघुनायका || ११ ||
देईना पूरविना कोणी | उगेचि जन हांसती |
विसरू पडेना पोटीं | बुध्दि दे रघुनायका || १२ ||
पिसुणें वाटती सर्वै | कोणीही मजला नसे |
समर्था तूं दयासिंधू | बुध्दि दे रघुनायका || १३ ||
उदास वाटतें जीवीं | आतां जावें कुणीकडे |
तूं भक्तवत्सला देवा | बुध्दि दे रघुनायका || १४ ||
काया वाचा मनोभावें | तुझा मी म्हणवीतसें |
हे लाज तुजला माझी | बुध्दि दे रघुनायका || १५ ||
मुक्त केल्या देवकोटि | भूभार फेडिला बळें |
भक्तासि आश्रयो मोठा | बुध्दि दे रघुनायका || १६ ||
भक्त उदंड तुम्हाला | आम्हांला कोण पूसतें|
ब्रीद हैं राखर्णे आधीं | बुध्दि दे रघुनायका || १७ ||
उदंड ऐकिली कीर्ती | पतीतपावना प्रभो |
मी एक रंक दुर्बुद्धी| बुध्दि दे रघुनायका || १८ ||
आशा हे लागली मोठी | दयाळूत्रा दया करी|
आणखी न लगे कांहीं | बुध्दि दे रघुना यका || १९ ||
रामदास म्हणे माझा | संसार तुज लागला |
संशयो वाटतो पोटी | बुध्दि दे रघुनायका || २० ||
रघूनायका काय कैसे करावें
उदासीन हा काळ जातो गमेना | सदा सर्वदा थोर चिंता शमेना |
उठे मानसीं सर्व सोडोनि जावें | रघूनायका काय कैसे करावें ||१||
जनीं बोलता बोलतां वीट बाटे | नसे अंतरीं सूख कोठे न कंठे |
घडीने घडी चित्त कीती धरावें | रघुनायका काय कैसे करावें ||२||
बहू पाहता अंतरी कोंड होतो | शरीरास तो हेत सांडोनि जातो |
उपाधीस देखोनि वाटे सरावें | रघूनायका काय कैसें करावें ||३||
अवस्था मनीं होय नानापरीची | किती काय सांगूं गती अंतरींची |
विवेकेंचि या मानसा आवरावें | रघुनायका काय कैसें करावें ||४||
म्हणे दास ऊदास जालों दयाळा | जनीं व्यर्थ संसार हा वायचाळा |
तुझा मी तुला पूसतों प्रेमभावें | रघुनायका काय कैसें करावें ||५||
प्रपंचाचे वेड
बाबा काका माउसा मित्र मामा | दादा नाना मेहुणा पुत्र शामा |
ताता जीजी गोत ज्यामात साडु | नातू भाचे पूतणे हा पवाडु ||१||
आया बाया माउशा पूतणीया | काक्या माम्या सासुवा मेहुणीया |
आज्या आता भाचिया आणि सूता | सूना कांता गोत्रजी त्या बहुता||२||
ऐसीयांचीं सोइरीये प्रपंचीं | नांवें घेती सर्व नानापरीचीं |
लोभें लोभे गुंतलें चीत येथें | कोण्ही नाहीं राघवेंवीण तेथें ||३||
छेत्र्या घोडी वैभवे फार जालीं | त्यांचे मेटी सोइरी सर्व आलीं |
साली धाली कैचपैची मिळालीं | वाखा होतां सर्व सेखीं पळालीं ||४||
येका पोटाकारणे सर्व काहीं | ये संसारी पाहतां सूख नाहीं |
देवा देवा काय होईल कैसें | ऐसें तेसे लागले हें चि पीसें ||५||
देह कर्म
दुःखानळें मी संतप्त देहीं | तुजवीण रामा विश्रांति नाहीं |
आधार तुझा मज मी विदेसी | सर्वोत्तमा कै मज भेटि देसी ||१||
प्रारब्ध खोटें अभिमान आला | स्वामीसमर्था वियोग जाला |
तेणें बहु क्षीति वाटे मनासी | सर्वोत्तमा कै मज भेटि देसी ||२||
तुझिया वियोगें बहु वेदना रे | विवेक नाहीं आम्हां दिनारे |
पडिला समंधु या दुर्जनेसीं | सर्वोत्तमा कै मज भेटि देसी ||३||
संसारचिंता मज वाटते रे | रामा प्रपची मन जातसे रे |
संसर्ग आहे इतरां जनासीं | सर्वोत्तमा कै मज भेटि देसी ||४||
सर्वोत्तमा के मज भेटि देसी
जिवा जाळितां पोळितां काय होतें | मतीमंद ते चर्फडीतें पिडीतें|
भला तो बरा सार वीचार सांगे | खुणे पावतां पोर संसार भंगे ||१||
देहे आटितां पीटितां सीण होतो | दिसेंदीस तो काळ ही वेर्थ जातो|
न पाहेशि तूं सर्व शोधूनि सत्या | करीतोसि कां रे बळे आत्महत्या ||२||
देहे दंडितां कोण खंडील कर्मा | चुके वर्म तो कोण धर्मा अधर्मा |
कळेना जया देव तो पापरूपीं | अमें भूलला पाप संताप कोपी ||३||
भले सांगती संतसंगें चि जावें | विवेकें देहे देवकाजीं झिजावें |
जनीं वाउगा भार आभार कोण्हा | नव्हे मान्य संसार हा दैन्यवाणा||४||
म्हणे दास लोकांस कां वोसणावें | चुके वर्म रे कर्ममार्गें सिणावें |
देहेकर्म देवासि पावेल कैसें | नव्हे कीं भले लागलें सर्व पीसें ||५||
उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे
रघुनायेकावीण हा शीण आहे | सदा सर्वदा रंग वोरंगताहे |
निशिदीन या राघवाच्या वियोगें | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे ||१||
गुणी गुंतलें चित्त हे आवरेना | तयावीण आणीक कांहीं स्मरेना |
समाधान हे होय त्याचेंनि संगे | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे ||२||
मनी प्रीति हे लागली राघवाची | सदानंद हे राम मूर्ती सुखाची |
पदार्थी बळें लावितां चित्त भंगे | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे ||३||
मनीं आठवीतां समाधान वाटे | तया देखतां संशयो सर्व तूटे |
न लिंपे कदा चित्त दुश्चित भंगे | उदासीन हे वृत्ति कोठें न लागे ||४||
मनीं तुंत अनंत या राघवाचा | तट किंत तो नावडे या भवाचा |
सदा सर्वदा अंतरी राम जागे | उदासीन हे वृत्ति कोठं न लागे ||५||
मनी नावडे द्रव्य दारा पसारा | मनीं नावडे मायिकांचा उबारा |
मनी नावडे भोग हा राजयोगें | उदासीन हे वृत्ति कोठं न लागे || ६ ||
जनी पाहतां भेदबुद्धी अनेका | मदमत्सरे निंदिती येकमेकां |
घडे त्याग याकारणें लागवेगें | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे || ७ ||
बहुसाल हे बोलणें आवडेना | जनीं वासना शब्दज्ञानें पडेना |
क्रियेवीण ते बोलतां चित्त भंगे | उदासीन हे वृत्तिं कोठे न लागे || ८ ||
मनीं सर्वथा सत्य तें सांडवेना | मनीं सर्वथा मिथ्य ते मांडवेना |
समाधान ते योगसंगे निसंगें | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे || ९ ||
जनासारिखें बोलणें ही घडेना | म्हणोनी जनीं सर्वथा ही पडेना |
अहंतागुणें बुध्दि वीवाद लागे | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे || १० ||
उपाधीगु्णें सत्य तें मिथ्य होतें | उपाधीगुण मिथ्य तें सत्य होते |
उपाधीगुणें येक रंगे विरंग | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे || ११ ||
उपाधीगुणें लागतो पक्ष घेणें | उपाधीगुण सत्य सोडून देणें |
उपाधीगुणें वीषयीं जीव रंगे | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे || १२ ||
उपाधीगुणें सर्व सोसीत जावें | उपाधीगुणे मानवाधेन व्हावें |
उपाधीगुणें वेर्थ हा स्वार्थ लागे | उदासीन हे वृत्ति कोठे न लागे || १३ ||
मनी सांडितां संगव्याधी उपाधी | पुढे सांपडे राम कारुण्यनीधी |
विवेके मनींचा अहंभाव भंगे | उदासीन हे वृत्ति कोठें न लागे || १४ ||
पराधीनता राम-दासी घडेना | देहे चालतां रामभक्ति उडेना |
उभा राम सांभाळितो पृष्ठभागें | उदासीन हे वृत्ति को न लागे || १५ ||
श्रीरामराम हे म्हणा
सुरेंद्र चंद्रशेखरु | अखंड ध्यातसे हरु |
जनांसि सांगतो खुणा | श्री राम राम हे म्हणा ||१||
महेश पार्वतीप्रती | विशेष गूज सांगती |
सलाभ होतसे दुणा | श्री राम राम हे म्हणा ||२||
विषें बहूत जाळिलें | विशेष अंग पोळलें |
प्रचीत माझिया मना | श्री राम राम हे म्हणा ||३||
विशाळ व्याळं व्यस्त की | नदी खळाळ मस्तकीं |
ऋषीभविष्यकारणा | श्री राम राम हे म्हणा ||४||
बहुत प्रेत्न पाहिलं | परंतु सर्व राहिले |
विबूधपक्षरक्षणा | श्री राम राम हे म्हणा ||५||
अपाय होत चूकला | उपाय हा भला भला |
नसे जयासि तूळणा | श्री राम राम हें म्हणा || ६ ||
विरांमधे विरोत्तमु | विशेष हा रघूत्तमु |
सकाम काळ आंकणा | श्री राम राम हे म्हणा || ७ ||
बहूत पाहिलें खरें | परंतु दोनि आक्षरें |
चुकेल यमयातना | श्री राम राम हे म्हणा || ८ ||
मनी धरुनि साक्षपें | अखंड नाम हे जप |
मनांतरी क्षणक्षणा | श्री राम राम हें म्हणा || ९ ||
देहे धरूनि वानरी | अखंड दास्य मी करीं |
विमुक्त राज्य रावणा | श्री राम राम हें म्हणा || १० ||
रामभक्ताची योग्यता
श्रीराम भक्तमूळ रे | प्रसन्न सानुकूळ रे |
समर्थ तो तयागुणें | समस्त होय ठेंगणें || १||
प्रपंच संचितां हरी| विसंचितां बरोबरीं |
दयाळ तो परोपर्री | विशाळ सेवकां करी ||२||
समस्त ही पदें पदें| प्रभूपदेचि वीशदें |
विचार सार जोडला | सदृश्यभास मोडला ||३||
तदूपरी विवंचना | विचार आणितां मना |
मनास ठाव नाडळे | विशेष हेतही गळे ||४||
विवेक हा भला मला | उदंड राम देखिला |
पदीं अनन्य मीळणी | उरी नसे दुजेपणीं ||५||
विचार सार सारसा | करील कोण फारसा|
बळें बळेंचि नीवळे | कळे कळेचि आकळे || ६ ||
रडका संसार
नसे आंथराया नसे पांघराया | नसे धाम ना दृढ छ्याया निजाया|
नसे अन्न खाया नसे रम्य जाया | वृथा सीण संसार कर्ती रडाया ||१||
नसे द्रव्य कांहीं घरीं धान्य नाहीं | बहू वेष्टिला कामक्रोधादि देहीं |
पराधेनता वेळ नाहीं मराया | वृथा सीण संसार कर्ती रडाया ||२||
मनासारिखा मित्र तो ही मिळेना | परत्रीक तें ज्ञान पोटीं वसेना|
सदा कोप आरोप संतप्त काया | वृथा सीण संसार कर्ती रडाया ||३||
मनासारिखा सोइरा ही मिळेना | मनीं पाहतां चित्तशुद्धी असेना |
उणें बोलती सर्व काहीं छळाया| वृथा सीण संसार कर्ती रडाया ||४||
म्हणे दास हे आस कैसी पहा हो | सुखाची बहू होतसे श्लाघ्यता हो |
पुढें जाहली सर्व काया पडाया| वृथा सीण संसार कर्ती रडाया ||५||
देहावस्था
निमाले किती शास्त्रिचा शोध घेतां | जनीं मूर्ख हो कायसा बोल आतां |
वृथा वाढवीती देद्याची अहंता | रुदंती करी लागतां देहचिंता ||१||
देहे चालतां सर्व ही सूख आहे | देहे खंगतां कोण संनीध राहे |
मिळालीं सखीं चोरटीं वैभवाचीं | भले जाणती दायकें हीं भवाचीं ||२||
जयाकारणें सर्व चिंता करावी | सदा संगती दुर्जनाची धरावी |
जयाकारणें भोगणें दुःख देहीं | तथा वैभव गेलियां चाड नाहीं ||३||
न पाहे कदा देव तारुण्यकाळीं | देहे खंगतां सर्व जाती उमाळी |
बराडी दिसे वापुडे दैन्यवाणें | तयालागि सांभाळिजे काय कोणें ||४||
उठे गर्व हा सर्व तारुण्यकाळीं | मदें मातलें चित्त है काममेळीं |
विकारें मनीं देव तो आठवेना | पुढे अंतकाळी स्मरेना स्मरेना ||५||
गर्व
बहु थोर मी शूर मी शाहणा मी| बहु दक्ष मी धूर्त मी जाणता नी|
बहु नाटकु नेटकु चाळकु मी| बहुतांमध्ये मान्यसौजन्य तो मी||१||
बहु बोलणे नीट नेमस्त माझें | वहु चालणे सत्य नेमस्त माझें |
बहुसाल संगीत कर्तुत्व माझे| बहुतांमधे गोड हें सर्व माझे ||२||
बहू चांगली वांगली नेटकी मी| बहु जाणती जाण च्यातुर्य ते नी |
बहु बोलकी चालकी सुग्रिणी मी| बहु भाग्य सौभाग्य लावण्य ते मी ||३||
बहुसाल हें गोजिरें मूल माझें | बहु सासुरें थोर माहेर माझें |
बहुतांमधें उंच तें कूळ माझें | बहु गोत माझें बरें सर्व माझें ||४||
मी माझें मी माझें चि हें सौख्य वाटे| विटे गर्व काळांतरीं सौख्य आटे|
म्हणे दास विश्वास हा कासयाचा| जनीं सार तें काय ऐसें विवंचा ||५||
सेखीं जिवे सांडुनि सर्व जावे
अनेक दिव्यांवर रत्नमाळा | सिंह्यासनीं फांकति रम्य कीळा |
शरीर तें ही लागे तजावें | सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें ||१||
सर्वत्र हें वैभव ईश्वराचें | अनुमात्र तें ही नाहीं जिवाचें |
जन्मासि येतां उघडें चि यावें| सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें ||२||
मधे चि हे सर्व निर्माण जालें | रुणानुबंधें सकळै मिळालें |
अज्ञानयोगें ममता भ्रमावें | सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें ||३||
जितां जिवातें बहुसाल चित्तीं | करणें घडे हो धन हांव कीर्ती |
कटीसूत्र तें ही तोडूनि द्यावें | सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें ||४||
माता पिता ईतर थोरथोरें | देह्यांतकाळीं मिळती अपारें |
कौतुक तेहीं सकळै पहावें | सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें ||५||
शरीरपांगें बहु सीण जाला | सखीं म्हणोनी बहुसाल केला |
तेहीं समस्तीं सुखें रहावें| सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें || ६ ||
तारुण्यकाळी मद आवरेना | वृद्धाप्यकाळीं कांहीं स्मरेना |
स्वहित तें ही लोभें चुकावें | सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें || ७ ||
सांडूनियां वोळखी ईश्वराची | जन्मूनि चिंता केली जयाची |
निष्ठूर तेही सकळै फिरावें | सेखी जिवें सांडुनि सर्व जावें || ८ ||
संसारचिंता ऐसीं कराया | दुःखानळें व्याकुळ सर्व काया |
दुजयासि जातां दुःखें रडावें | सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें ||९||
ऐकोन हे दास उदास चित्तीं | सीतापतीवांचुनि कोण अंतीं |
वायां प्रपंचीं वृथा सिणावें | सेखीं जिवें सांडुनि सर्व जावें ||१०||
परनिंदा
बहुतां दिसांच्या वयोवृध मूला | जनीं बायकोच्या गुणें जन्म तुला |
तये जन्ननीच्या कुळा निंदितोसी | वृथापुष्ट तूं मानवांमाजि होसी ||१||
किती दींस तें वाइले पोटवोझें | पुढें जन्मतां खंडिलें नाळ तूझें |
जिवीं दीस मागील ते आठवावे | जनीं कष्ट कुचीळ कैसे करावे ||२||
मळीं लोळतां घोळतां कष्टलासी | किती हागसी मूतसी वोकिलासी |
खतें खांडकें दुख उदंड जालें | बहुतां प्रकारें तुला वाढवीलें ||३||
बहू जन्ननीनें तुझे कष्ट केले | बरें वोखटें सर्व साहोनि नेलें |
मनामाजि मागील कां आठवेना| देहे पुष्ट हा वेर्थ तुझा झिजेना||१४||
मुढा वोंगळा वोंगळी जन्मलासी | तुझी जननी ते तुझे कष्ट सोसी |
जनीं पाळिती सर्व नारी नरांला | तया निंदिती शुधि नाहीं खराला ||५||
स्वयें निंद्य तूं निंदिसी कोणकोणां | जनीं सर्व संसार हा दैन्यवाणा |
देहे मोघळा कोथळा वांति विष्टा| किती येक दुर्गंधि वर्ती प्रतिष्टा ||६||
देहमात्र हा निंद्य तुला कळेना | सदा सर्वदा ताठ तुझा गळेना |
देह्यातीत होतां बरें सूख आहे| मनामाजि हें तूं विचारूनि पाहें ||७||
म्हणे वंद्य मी निंद्य सर्वे परावे | तया कस्मळालागि रे काय ठावें |
भल्यानें जनीं आपनिंदा करावी| नको रे नको वेर्थ निंदा परावी ||८||
पहा मास हाडे देहे कातड्याचे | भले निंदिती वंद्य कैचें मढ्याचें |
मिळालीं मडीं बापुडीं दैन्यवाणीं| जनीं बाळ तारुण्य होती पुराणीं ||९||
देहेबुधि तो ज्ञान कांही पहावें | देहे नीरसावें नसावें नसावें |
देह्यातीत आनंत शोधीत जावा| वृथा गर्व हा सर्व मागें तजावा || १०||
निरूपणे मानस आवरावें
संसार माया ममता नसावी | नैराशता दुम से असावी |
आनंदरूपी भजनी भरावें | निरूपणें मानस आवरावें ||१||
कल्याणकारी भवशोकहारी | सत्संगती मानव मूढ तारी|
ग्रंथांतरी अंतर वीवरावें | निरूपणे मानस आवरावें ||२||
परत्रिचें साधन सार आहे| नाना प्रकारीं तुळणा न साहे |
अव्दैतबोधें श्रवणें तरावे| निरूपणे मानस आवरावें ||३||
सदा फिरे चंचळ वेशधारी| मनासवें आसन हें थरारी |
निरंजनी माइक ते पहावें | निरूपणें मानस आवरावें ||४||
पाहावयातें नयनी दिसेना | येतः प्रसंगी पळ ही वसेना |
तया विवेकें करी पालटावें | निरूपणें मानस आवरावें ||५||
नानापरी हें धरितां घरेना | कल्पीतसे तें सरतां सरेना |
दृष्टेपणें आपण ही नुरावें | निरूपणें मानस आवरावें || ६ ||
नामाथिलें साधन साधिताहे | कडाकपाटीहुन जात आहे|
ज्ञातेपणें मीपण वोसरावें | निरूपणे मानस आवरावें || ७ ||
ब्रह्मादिकां मानस आवरेना | नाना उपाई मरतां मरेना |
तें निर्गुणीं पांगुळतां मरावें | निरूपणें मानस आवरावें || ८ ||
जाले तिन्ही देव तिहीं गुणांचे | निसंग होती तरि निर्गुणाचे |
निरावलंबीं मज मी हरावें | निरूपणे मानस आवरावें || ९ ||
जनीं मनावांचुनि सूख नाहीं | मनें चि लाभे गुज सर्व कांहीं |
परंतु तें स्वाधेन हो करावें | निरूपणे मानस आवरावें || १० ||
परम सुंदर ते पद पावसी
बहुत सार विचार करीं मना | दृढ घरी रघुनाथउपासना |
रघुविरा भजतां चि सुखावसी | परम सुंदर तें पद पावसी ||१||
तनु मनु धनु वा रघुनायेका | निरवणें धरणें सुखदायका |
भवभयासि बळें मडकाविसी | परम सुंदर ते पद पावसी ||२||
न करितां करितां करणें घडे | न धरितां धरितां धरणें पढे |
विवरतां सरतां सरसावसी | परम सुंदर ते पद पावसी ||३||
बहुत आठवलें जिविचा जिवीं | परि कदापि नये सुखपालवी |
वरदराम तरी बळकावसी | परम सुंदर तें पद पावसी ||४||
सुख बहुविध हें मन मागतें | झडकरी करितें हरि सांगते |
मग मनी उगला चि उकावसी | परम सुंदर तें पद पावसी ||५||
अभय दे हरि बोलत बोलतां | अभय दे हरि चालत चालतां |
अभय सूख विकास विळाससी | परम सुंदर ते पद पावसी ||६||
सपनिचें मनिचें जनिचें घटे | अवचितें दुचितें सुख सांपढे |
हुडकितां बहुतांसि न फावसी | परम सुंदर तें पद पावसी || ७ ||
न घडते घडवी रघुनंदनु | नुपरतें पुरवी भवकंदनु |
निच नवा सकळां मनिं भावसी | परम सुंदर तें पद पावसी || ८ ||
न तरते उदकीं जड तारिले | वनचरीं रजनीचर मारिले |
विभिषणासरिसा च नवाजसी | परम सुंदर तें पद पावसी || ९ ||
सुरपती सुरबंदविमोचना | भज मना भजतां सुख सज्जना |
न हेसगुण दास म्हणे मग धांवसी | परम सुंदर तें पद पावसी || १० ||
दीनवत्सल देव
दीनवछल देव खरा हरी | शरणागत दीन करीं धरी |
निजरूप स्वरूप बराबरी | करुणाघन पावन तो करी ||१||
रघुनाथ सनाथ करीतसे | भवकाळ विषाळ हरीतसे |
भवसीण कठीण कदा नसे | निजधाम दया भजकां विलसे ||२||
घननीळ तनू अति सांवळें | जघनिचें चिर सुंदर पींवळें |
कटिं किंकिणि नागर वाजती | पद नेपुर बांकि झणाणिती ||३||
सुरभूषण राम रणांगणीं | रणकर्कश देव शिरोमणी |
रिपु काळ कराळ विदारितो| रणशूर रणीं मद वारितो ||४||
सुरसंकटमोचन पावला | शरमार करीत उठावला |
दशमूखकुरंग विदारिला | अमेरा पदवास विळासला ||५||
संचित
जनीं संचितें पिंड निर्माण जाला | मनीं तें चि भोगावया जीव आला |
शुभाशूभ होणार कांहीं कळेना | पुढें प्राप्त ब्रह्मादिकां ही टळेना ||१||
जिवा ऊगमीं देहनिर्माणकाळीं | विधी वोळि लेहोनि गेला कपोळीं |
शुभाशूभ होणार कांहीं कळेना | पुढे प्राप्त ब्रह्मादिकां ही टळेना ||२||
समुद्रासि लंघून पैलाड गेले | परी भोगणें तें पुढें सीध ठेलें |
शुभाशूभ होणार कांहीं कळेना | पुढें प्राप्त ब्रह्मादिकां ही टळेना ||३||
जनीं वैभवें थोर सायास केले | परी जीव हे मृत्यमार्गी च गेले |
शुभाशूभ होणार कांहीं कळेना | पुढें प्राप्त ब्रह्मादिकां ही टळेना ||४||
म्हणे दास विश्वास नामीं धरावा | मनीं शोक अत्यंत तो ही नसावा |
शुभाशूभ होणार कांहीं कळेना | पुढें प्राप्त ब्रह्मादिकां ही टळेना ||५||
निराकार
निराकार आकार नाहीं जयाला | विवेकें विवंचूनि पाहें तयाला |
तया पाहतां ऊरि नाहीं भयाला | भजावें तया मोक्षपाणी दयाळा ||१||
रचे तें खचे हो रचेना खचेना | असे तें नसे हो असेना नसेना |
असे दृश्य मिथ्या नसे भास मिथ्या | मनोभास तो दृश्य हो सर्व मिथ्या ||२||
म्हणों साच आहे तरी नासताहे | विचारूनि पाहे दिसे तें न राहे|
किती येक होते किती येक जाते | पुढें पंचभूतें चि जाती लयातें ||३||
लयातीत आनंद शोधूनि पाहे | जया कल्पनालेश तो ही न साहे |
तया कल्पितां तूं चि तद्रूप होसी | सद्रूप चिद्रूप होऊनि जासी ||४||
मिळाला तरी भीतरी बोध जैसा | सदा पूर्ण ब्रह्मीं मना मीळ तैसा |
विवेकें विरावें अणू ही नुरावें | म्हणे दास भावें विभक्ती न यावे ||५||
अनादि अनंत काळ
सदा सर्वदा होतसे दीनरात्री | किती येक मन्वंतरे होत जाती |
बहू काळ गेला न ये मागुता तो | पुढे बोलतां चालतां सर्व जाते ||१||
पहातों जनाला किती येक जाती | तनू टाकिताहे पुढे ते पहाती |
गताच्या कथा काढितों अल्प कांहीं | पुढे लोक ते काढिती आमुच्या ही ||२||
जितां तो किती घालमेली करावी | बहूतांपरी कल्पना ते धरावी |
किती येक तें आपुलें तें परावें | जनीं सर्व सांडूनि सेखीं मरावें ||३||
अहा रे मना हें तुला कां कळेना | वृथा सीणसी लोभ तूझा ढळेना |
जिणें सर्व जाईजणें दों दिसांचें | विचारी जनीं आपुलें काय कैचें ||४||
म्हणे दास ऊदास होई मना रे | बहूसाल चिंता नको कामना रे |
स्वभावें चि होणार तें होइना कां | अकस्मात जाणार ते जाइना कां ||५||
गेलेली घडी
सतीला पती दूसरा शोधवेना | दुजा जन्नकू बोलणें हें घडेना |
जनीं सद्गुरूसारिखा कोण आहे | मनीं मानवा तूंचि शोधूनि पाहे ||१||
पहा तूटला तंत तो मंद वाजे | मनीं शोधितां चोरटें चित्त लाजे |
पुन्हा सांदितां वेगळा सर्व सांदा | मुखें बोलणं वेर्थ वादा वेवादा ||२||
स्नेहे तूटला तो कदा ही जडेना | पुढे भेटि कल्पांतकाळी घडेना |
मनीं तूटला तंत कैसा जडावा | पुन्हा मागुता योग कैसा घडावा ||३||
सुखाकारणे थोर अन्याय केला | महां लाभ तो लालचीनें बुडाला |
बरें स्वप्नसूखासि वायां सिणावें | मनीं वेर्थ मागील कां वोसणावें ||४||
बहू सोसितां सोसितां सीण जाला | महां मूर्ख मी कष्टवीले तुम्हाला |
म्हणे दास मानेल तैसे करावें | वरें वोखटें सर्व ही वीसरावें ||५||
म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी
नव्हे मछ ना कूर्म वाराहरूपी | नव्हे खुजटु ना नव्हे सीघ्रकोपी |
नव्हे मातृहंता नव्हे खर्गधारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||१||
नव्हे बोध्य ना गोवळू कूळहंता | नव्हे दत्त दीगंवरु नग्न फिर्ता |
नव्हे येकदंतु नव्हे त्रीपुरारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||२||
नव्हे ईश्वरु सर्वविराटरूपी | नव्हे ज्ञान विज्ञान ध्यानस्वरूपी |
जयो होतसे सत्वरा तत्ववारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||३||
नव्हे सीव ना शक्ति ना वेक्ति कांहीं | नव्हे संग नीसंग ना वेंग नाहीं |
नव्हे वाच्य ना वाचकु पै विकारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||४||
नव्हे अंत आनंत ब्रह्मांडमाळा | नव्हे व्दैत अव्दैत अतर्क्यलीळा |
माहां साधनें संकटें जो निवारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||५||
नव्हे शून्य ना अन्य चैतन्यधर्ता | नव्हे उत्पतीस्छीतिसंव्हारकर्ता |
मनीं चिंतितां शोक संताप हारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||६||
नव्हे लक्ष आलक्ष ना पक्ष दोन्ही | नव्हे खूण निर्गुण ना गूण तीन्ही |
नव्हे बुध्द ना मुक्त ना ना विकारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||७||
नव्हे व्याप्य ना व्यापकु ज्ञेय ज्ञाता | नव्हे दृश्य आदृश्य ना धेय ध्याता |
नव्हे निर्विकारी नव्हे वेशधारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||८||
जया वर्णितां सीणली वेदश्रृती | जया दर्शनें संत आनंत होती |
जया जाणतां जाणिवे होत हारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||९||
असो सांगतां राम गूणासि येतो | परी गूण निर्गुण यातीत जो तो |
जनीं सद्गुरु सेवितां दास तारी | म्हणा रे म्हणा राम लीळावतारी ||१०||
कर्ता कोण?
निराकार तें ब्रह्म आकार माया | निराभास तें ब्रह्म रे भास माया |
परब्रह्म तें पाहतां ही दिसेना | दिसे सर्व माया चि हे नीरसेना ||१||
दिसे सर्व माया परी कोण कर्ता | करी सृष्टि रे कोण तो विश्वभर्ता |
निराकार आकार होणार नाहीं | खचे दृश्य तें ब्रह्म जाणार नाहीं ||२||
अकर्ते कदा ब्रह्म कांहीं करीना | सदोदीत निर्धूत कांहीं धरीना |
अविकार वीकार तेथें घडेना | करी सर्व हें कोण ठाई पडेना ||३||
जनीं दीसतें भासतें सत्य केलें | तिन्ही देव सामर्थ्ये ही त्यांत आलें |
दिसे सर्व माया परी कोण कर्ता | उगी वाउगी सांगती सर्व वार्ता ||४||
करी सर्व माया तरी सर्व माया | तये वेगळी कोण ते सांग माया |
दिसे सर्व माया तिनें काय केलें | वरें शोधितां वाउगें वेर्थ गेलें ||५||
करी सर्व ही कोण कर्ता दिसेना | मनीं बैसला संशयो नीरसेना |
म्हणों सर्व निर्माण पांचा भुतांचें | तरी पाहतां साहवें कोण कैचें ||६||
अहा रे आहा रे पाहा काय कैसें | दिसे भ्रांतिचें सर्व आभाळ जैसें |
कळाकौतुकें सर्व विस्तार केला | गमे काय कर्तार तो गुप्त जाला ||७||
जनीं बोलती बाळ बागूल वाचा | विचारी मनीं कोण कर्ता तयाचा |
निराकार कीं देव कीं काय माया | वरेंसें विवंचूनि पाहे कळाया ||८||
कळे त्या कळे काय सांगोनि आतां | विवंचील त्या निश्चयो जातजातां |
मनीचें मनीं सज्जनीं वोळखावें | जिवीचें जिवीं सर्व शोधूनि घ्यावें ||९||
म्हणे दास लोकांसि मी काय सांगों | तराया जनीं मीच कासेसि लागों |
बरीं साक्षपें औषधें वाटवावीं | जया लागला रोग तेणें चि घ्यावीं ||१०||
जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा
मनासारखी सुंदरा ते अनन्या | मनासारिखे पुत्र जामात कन्या |
सदा सर्वदा बोलती रम्य वाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||१||
मनासारिखे दीर भर्तार भावे | मनासारिखे सासुर तें असावें |
सुखें बोलती लेश नाहीं गमाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||२||
भलीं मायबापें भले मित्र बंधु | भले सोइरे राखती स्नेहवादु |
मुलें लेकुरें येक मेळा सुनाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||३||
भले धाकुटे थोरले सर्व कांहीं| भले गोत्रजु भिन्न भावार्थ नाहीं |
अखंडीत हा काळ जातो सुखाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||४||
गुरें वांसुरें शिंगुरें दास दासी | गुराखे सुणी मर्जरें गुणरासी |
समो चालतो लेश नाहीं तमाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||५||
धनें धान्य पात्रें आळंकार चीरें | विसोरे घरें सुंदरें रम्य सारें |
देहे चालतो सर्व आरोग्य ज्याचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||६||
यहलोकिचे लोक ते ही गुणाचे | परत्रीक ते ही बहू लक्षणाचे |
समुदाव उछाव येका मनाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||७||
मनासारिखे ग्राम ग्रामाधिकारी | मनासारिखे लोक शोकापहारी |
मनासारिखा संग साधुजनाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||८||
मनासारिखें चिंतिता देव पावे | मनासारिखे भक्त भावें मिळावे |
सदा बोलती बोल सारांश वाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||९||
म्हणे दास सायास केल्यां घडेना| विकल्पें जनीं येक ठांई पडेना |
घडे योग होतां विवेकी जनाचा | जनीं जाणिजे योग हा सुकृताचा ||१०||
अभिमान
बरा देह माझा बरा गूण माझा | बरा वेष हो नेटका साज माझा |
बरा काळ माझा बरा योग माझा | बरा पाहतां सर्व संसार माझा ||१||
बरी चीपडें मेकडें सर्व माझीं | खतें खांडकें तें बरीं भव्य माझीं |
पित्तें फेंपसें चारटें सर्व माझीं | वरीं अंतडी कातडी मंद माझी ||२||
बरा धर्म माझा बरा मूत्र माझा | बरा पू बरा वाहतो कान माझा |
बरा वोक माझा बरा नर्क माझा | बरा खोकला दाट सेंबूड माझा ||३||
बरी युक्ति माझी बरी बुधि माझी | बरी वासना पाहतां स्थीति माझी |
बरी दृष्टि माझी बरी पुष्टि माझी | बरी कांति माझी बरी शांति माझी ||४||
बरे हात माझे बरे पाय माझे | बरे दांत माझे बरे कान माझे |
बरे चक्षु माझे बरे वोठ माझे | बरे शब्द माझे बरे गूण माझे ||५||
बरें कूळ माझें बरें गोत माझें | बरें ग्राम माझें बरें गृह माझें |
बरें सेत माझें बरें वित्त माझें | बरें पाहतां चांगले सर्व माझें ||६||
बरें तें बरें दूसरे आडळेना | बरें तें बरें वीवँरें ही कळेना |
बरें येक ते पाहतां ब्रह्म आहे | तया तूळितां तूळणा ही न साहे ||७||
वृथा साभिमानें चि देह्याभिमानें | वृथा थानमानें चि दुराभिमानें |
मी मोठा मी मोठा चि हा वेर्थ ताठा | विचारेंविणे सर्व खोटा चि खोटा ||८||
म्हणे दास उदास आहे कळेना | चळेना ढळेना कदा आकळेना |
तयावीण कां सीण वांयां करीता | धरेना कदा तें चि कां हो धरीता ||९||
निंदक
गणनायेका दायका सर्वसिधी | प्रचंडा उदंडा मनोबोध बुधी |
मज देइं रे नेइं रे संगव्याधी | तुटों दे तुटों दे तुटों दे उपाधी ||१||
नमूं येकदंता नमूं वेदमाता | नमूं मुक्तिदाता नमूं त्या अनंता |
नमूं साधुसंतां नमूं व्यास वक्ता | नमूं सर्व श्रोता विरक्तां महंतां ||२||
अती वैभवें मानस रंगताहे | परी रंग वोरंगतां भंगताहे |
म्हणोनी धरीं अंतरीं रामराणा | नको रे नको वीषई दैन्यवाणा ||३||
धरा रे धरा संगती सज्जनाची | जेणें वृत्ति हे पालटे दुर्जनाची |
बळें भाव सद्बुधि सन्मार्ग लागे | माहांक्रूर तो काळ विक्राळ भंगे ||४||
करीं संग नीसंग या राघवाचा | धरा उधरा वौंश बेताळिसाचा |
अरे जन्म जाईल हा दो दिसांचा | स्मरा मानसीं शंकरा वेदं ज्याचा ||५||
जया भाव त्या माव माया उपाधी | जया गर्व त्या सर्व संकल्प बाधी |
जया दंभ स्वयंभ देहीं भुगारा | तया पामरा काळ लावी दरारा ||६||
नको रे नको मानवा साधुनिंदा | नको रे नको निंदितां थोर बाधा |
जितां सीध ची यातना पावसील | अंती रवरव भोगितां जाणवेल ||७||
जना सज्जना निंदितां देव कोपे | करी दुर्जना दंड कृदांतरूपें |
माहाराज तो कोपतां कोण वारी | किती मानव देहधारी भिकारी ||८||
केला न्याय अन्याय त्या राजपुत्रे | जन त्यासि दंडावया कोण कुत्रें |
जरी बोलती लोक नाना विकारी | तरी दंडणा पावती राजद्वारीं ||९||
नरें मछरें पामरें पापरूपें | अती कर्कशें जल्पती वागजल्पें |
तया वाजटा मर्कटा कोण पूसे | सदा सर्वदा भुंकती स्वान जैसे ||१०||
अती लंड तैमुंड पापांडज्ञानी | अती बंड ते भंड देह्याभिमानी |
अती धीट त्या वीट येईल कैचा | अती बोलणें फोल वाचाळ वाचा ||११||
जया मानवा लागला हा चि धंदा | सदा सर्वदा मानसीं साधुनिंदा |
सळें मछरें येति वादा वेवादा | तया जाणत्या लागली थोर बाधा ||१२||
कटां वाजटाचा नको संग देवा | धिटा उधटा माजि पाषांडठेवा |
जेणें वृत्ति हे ढांसळे साधकाची | तजा रे तजा संगती बाधकाची ||१३||
जना दुर्जनाचा नको संग रामा | जेणें वृत्ति हे पावताहे विरामा |
सदा सर्वदा संग दे सज्जनासी | जेणें नित्य आनंद वाटे मनासी ||१४||
विखारा मुखीं दुग्ध तें वीष जालें | माहां तीव्र किल्मीप बाहेर आलें |
तसें सज्जनीं दुर्जना तोषवीलें | परी मछरें सर्व ही वेर्थ गेलें ||१५||
जनीं निंदितां सूटला कोण आहे | जन सर्वदा सर्व निंदून राहे |
जया वर्णितां सीणली वेदवाणी | जनें निंदिला राम कोदंडपाणी||१६||
बहुतांपरीं सेवितां त्या वरिष्टा | पाहा आदरें जाति घेऊनि विष्टा |
जया प्राप्त जें तें चि हातासि आलें | तसें निंदकां दुर्जनांलागि जालें ||१७||
देहे निंद्य हा वंद्य होईल कैसा | म्हणोनी नको मान्यतेची दुराशा |
देहे वंदितां निद्यतां निंद्य आहे| म्हणोनी देह्यातीत होऊनि राहे ||१८||
अती क्षार दुर्गुण सिंधूसि आहे | परी गौल्य माधुर्य प्रजेन्य पाहें |
तया सज्जना माधवाचेनि संगे | माहां तीव्र दुर्गूण तात्काळ भंगे ||१९||
नको रे मना संग त्या दुर्जनाचा | तजावा भजावा हरी अंतरींचा |
तरी उघरी नाथ लोकत्रयाचा | फिरे दास उदास छेदूं तयाचा ||२०||
आत्मनिवेदन भक्ती
आटवे वनीं भूवनीं राम आहे | जनीं वीजनीं राम सर्वत्र पाहे |
दिशा दाटल्या राम संपूर्ण जाला | विवेकें चि तो दास रामी मिळाला ||१||
सदा सर्वदा सेवकेंवीण स्वामी | भले जाणती भक्ति हे मुख्य नौमी |
स्वरूपीं भरावें बरें वीवरावें | विवेकें नुरावें जना उधरावें ||२||
दिसे सर्व माया नसे सत्य कांहीं | विवेकें तुला तूं चि शोधूनि पाहीं |
किती पाहसी तूजला ठाव नाहीं | देहेभावना सर्व सांडून राहीं ||३||
जनीं सांडणे मांडणें या मनाचें | मनीं मूळ शोधी बरें उन्मनाचें |
परी शोधितां कल्पनारूप होसी | स्वयें संत आनंत सांडूनि जासी ||४||
अरे तूजपासीं तुझें तूं नसावें | मनांतील मी सर्व कांहीं पुसावें |
निराकार तूं मानि रे सत्य भावें | जनीं सर्व ही होत जातें स्वभावें ||५||
स्वभावें चि होतें स्वभावें चि जातें | वृथा सीणसी आवरेना तुला तें |
भले सांगती तुजला गूज कांहीं | तयामाजि तों पाहतां हेत नाहीं ||६||
पहावें कसें पावनें पावनाला | उठे हेतुची भावना भावनेला |
न बोलोनि बोलों किती काये आतां | अनुर्वाच्य तें सत्य निःसंग होतां ||७||
अखंडीत खंडीत कैसें करावें | लोहो हेम जालें कसें पालटावें |
नदीचा मुळीं वोघ वोघीं मिळाला | उपायें करावा कसा वेगळाला ||८||
तसा साधकु लागतां संतसंगें | स्वयें संत आनंत जो तो चि आंगे |
परब्रह्मबोधें परब्रह्म जाला | म्हणे कोण रे देहधारी तयाला ||९||
देहधारकाला देहे भासताहे | जसी कल्पना ब्रह्म कल्पूनि पाहे |
परब्रह्म तें नाकळे कल्पनेसी | तसे संत आनंत हे रामदासी ||१०||
परी अंतरात्मा चि नाना विकारी
बहुतांपरीं मानवी जीव जोडे | महींमंडळी शकटें हस्ति घोडे |
किती धाकुटे थोरले देहधारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||१||
खरें डुकरें म्हैसरे बैल गाई | गउ चीतळें सामरें रानगाई |
चिते वाग तर्से रिसें कुंजरारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||२||
कुह्या सेरडें मेंढरें भेंकरें तें | सुणीं मर्कटें वानरें येशरें तें |
जळीं कासवें दर्दुरें मछ सुश्री | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||३||
ससे सायळें खोंकडें रानसूणी | मृगें जंबुक मार्जरें कोळसूणी |
घुसी मुंगसे मार्जरें सरड खारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||४||
विरोळे कणे दाणवे सर्प नाना | बहुतां प्रकारीं लघु जीव नाना |
किती दुःखदाते किती सौख्यकारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||५||
चिड्या चीमण्या काउळे ढोंक होले | किन्हे पारवे साळया शुक बोले |
किळा कोकिळा बोलतां सौख्य भारी | परी अंतरात्माचि नानाविकारी ||६||
हुमे लांवरे तीतरे पाणचोरे | चिड्या भोरड्या चक्रवाकें चकोरें|
वळ्या टिवटिव्या कोंबडीं गीध घारी | परी अंतरात्मा चि नानाविकारी ||७||
नुरा पातरा कातरा बुल्बुला त्या | बहु रंगिणी सुग्रिणी रजकिणी त्या |
किती रूपधारी किती गूणधारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||८||
मृगे पींगळे उलुकें गारखोरे | वसें सारसें चातकें तें मयोरें |
क्रिवे पांकळ्या वाघळा पापकारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||९||
मृगें मखमलें सोनके टोळमाशा | लघु मशकें मुर्कुटीं मौळमाशा |
लघु संख सिंपीलिव्या भृंग भारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||१०||
लिखा वासुवा पीसुवा डांस विंचु | सुते नीवळे कांतण्या पाणविंचु |
बहु पीप्लिका पाली पांचाळकारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||११||
बहु खेचरें भूचरें कोण जाणे | शाहामृग ते बाजबहिरी ससाणे |
पाहा हंस तो क्षीरनीरास वारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||१२||
जुरे तास लङ्गे कुऱ्हाडे बगूळे | किड्या हुंडण्या डोमळ्या गोमचीळे |
जळा जोगिणी काजिवे ते दिपारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||१३||
जनीं च्यारिखाणी जनीं च्यारिवाणी | किती कोण प्राणी पाहावे पुराणीं |
चहु चंचळीं जन्मले देहधारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||१४||
किती संत साधु भले भक्त ज्ञानी | किती वेषधारी च मत्ताभिमानी |
रुसी देव गंधर्व सामर्थ्येधारी | परी अंतरात्मा चि नाना विकारी ||१५||
नव्हे सार साचार कांहीं विकारी | म्हणे दास रे मुख्य तो निर्विकारी |
जगी जाणता सत्य मीथ्या विचारी | परी अंतरात्मा चि नानाविकारी ||१६||
तयाचे परी स्फूर्ति दे देवराया
हवाया नळे बाण भांडी अनंतें | बळें सोडितां जाति आकाशपंथे |
बती लागतां वेळ नाहीं उठाया | तयाचे परी स्फूर्ति दे देवराया ||१||
वरी पाहतां दृष्टि हे दूरि धांवे | तयाच्या सवें कल्पना हे उठावे |
उठे मारुती वेळ नाहीं उडाया | तयाचे परी स्फूर्ति दे देवराया ||२||
फिरे वावरे वात सर्वांत जैसा | चळे नीवळे ही कळे पष्ट तैसा |
घरीतां बळें संधि नाहीं धराया | तयाचे परी स्फूर्ति दे देवराया ||३||
विवेकी विवंचूनियां लागवेगें | पळे सर्व ही दृश्य सांडूनि मागें |
उपायें चि तो जाय लंघून माया | तयाचे परी स्फूर्ति दे देवराया ||४||
असावें तरी सर्व कांहीं असावें | नसावें तरी लेश तें ही नसावें |
परब्रह्म तें वीवराया वराया | तयाचे परी स्फूर्ति दे देवराया ||५||
म्हणे दास रे वास भूती भुतांचा | तयाचे परी निर्गुण निर्गुणाचा |
विचारें चि वीनासती अष्टकाया | तयाचे परी स्फूर्ति दे देवराया ||६||
