तुळशी विवाह हा हिंदू धर्मातील एक पवित्र सण आहे. हा विष्णू भगवान (शालिग्राम किंवा बाळकृष्ण रूपात) आणि तुळशी मातेचा विवाह सोहळा असतो. या दिवशी चतुर्मास संपतो आणि विवाह मुहूर्ताची सुरुवात होते. तुळशीला घरातील कन्या मानून सजावट करून विवाह लावला जातो. याने कुटुंबात सुख, शांती, समृद्धी आणि वैवाहिक जीवनातील अडथळे दूर होतात, अशी श्रद्धा आहे. चला, २०२५ साठी सविस्तर माहिती पाहू.
तुळशी विवाह कधी साजरा करतात?
कार्तिक महिन्यातील शुक्ल पक्षातील देवउठनी एकादशी नंतर सुरू होतो. मुख्यत: कार्तिक शुक्ल द्वादशी तिथीला साजरा केला जातो. काही ठिकाणी द्वादशीपासून पौर्णिमेपर्यंत कोणत्याही एका दिवशी संध्याकाळी किंवा रात्री करतात.
२०२५ साठी तारीख: २ नोव्हेंबर २०२५ (रविवार) रोजी तुळशी विवाह सोहळा साजरा केला जाऊ शकतो. (कार्तिक द्वादशी तिथी ३ नोव्हेंबर पहाटे ५:०७ पर्यंत चालू राहील, म्हणून २ नोव्हेंबरला करणे शुभ.)
तुळशी विवाह शुभ मुहूर्त : दिवसभरात कधीही करू शकता, पण संध्याकाळी प्रदोष काळ (सूर्यास्तानंतर २.५ तास) किंवा रात्री अधिक शुभ मानला जातो. २०२५ साठी विशिष्ट मुहूर्त: सकाळी किंवा संध्याकाळी ६ ते ८ वाजेपर्यंत.
कथा: पुराणांनुसार, वृंदा (तुळशी) ही विष्णूची भक्त होती. तिचा पती जलंधर याचा वध विष्णूने केला, ज्यामुळे ती सती झाली आणि तिच्या अस्थींमधून तुळस झाड झाले. तुळशी विवाहाने विष्णू जागृत होतात आणि भक्तांना कन्यादान फळ मिळते.
तुळशी विवाह पूजा पद्धत
तुळशी विवाह एक साधा पण उत्साही सोहळा असतो. घरातच किंवा तुळशी वृंदावनाजवळ सजावट करून विधी करतात. कुटुंबातील पुरुष कर्ता (यजमान) हा मुख्य पूजारी असतो. पत्नीसोबत उत्तराभिमुख आसनावर बसावे.
स्नान आणि शुद्धीकरण: संपूर्ण कुटुंबाने स्नान करून स्वच्छ वस्त्र धारण करावे. तुळशी वृंदावन (कुंडी) स्वच्छ करावे.
तुळशी वृंदावनाला गेरू-चुन्याने रंगरंगोटी करावी. तुळशीला नवीन साडी किंवा वस्त्र (साडी नेसवण्याची परंपरा) पांघरावे.
त्यावर मांडव (उसाची किंवा धांड्याची छोटी खोपटी) लावावी.
वृंदावनाभोवती रांगोळी काढावी, फुले, मंगल घड्यांचे मंडप तयार करावे.
शेजारी शालिग्राम किंवा बाळकृष्णाची मूर्ती ठेवावी.
तुळशी विवाह पूजा साहित्य :
तुळशी वृंदावन/कुंडी, शालिग्राम/बाळकृष्ण मूर्तीवर, तूपाचा दिवा, अगरबत्ती, धूप, फुले, बेल, दूर्वा, तुळशीपत्रे, हळद, कुंकू, चंदन, फळे, गोडाचे नैवेद्य, मंगल घड्या (साडी, चूड्या, बांगड्या), सोने/चांदीची तुळस, लक्ष्मी-नारायण मूर्ती, मंगलाष्टक पुस्तक
सुरुवातीला गणपती पूजन करावे.
विष्णूला जागे करण्यासाठी प्रार्थना (प्रबोधोत्सव) करावी.
कर्त्याने तुळशीचे कन्यादान करावे (मंगल घड्या द्या).
बाळकृष्ण किंवा शालीग्राम आणि तुळशीमध्ये अंतरपाट (दुहेरी पांघरूण किंवा ओढणी) धरून मंगलाष्टके म्हणत सात फेरे घ्यावे.
मंगलाष्टकानंतर आरती, नैवेद्य दाखवा. तूपाचा दिवा लावा.
तुळशीपत्रे आणि पान वाटावे.
विवाहानंतर तुळशीला ब्राह्मण दान करा किंवा वृंदावनात ठेवा. संध्याकाळी तूपाचा दिवा लावून पूजा करावी.
तुळशी विवाहाचे महत्त्व
या पूजेमुळे विष्णू-लक्ष्मी प्रसन्न होतात. चातुर्मास संपल्याने शुभ कार्य सुरू होतात. ज्यांना मुलगी नाही, त्यांनी एकदा तरी तुळशी पूजन करावे ज्याने कन्यादानाचे फळ मिळते. या निमित्ताने कुटुंब एकत्र येतं, सुख-शांती वाढते. तुळशी पूजनाने घर स्वच्छ राहतं, औषधी गुण मिळतात. याने वैवाहिक जीवन सुधारते, संकटे दूर होतात, भाग्य उजळते.
अस्वीकारण: हा लेख सामान्य माहितीवर आधारित आहे. वेबदुनिया याची पुष्टी करत नाही.
