गाड्या चालवणाऱ्या, विमाने उडवणाऱ्या स्त्रिया किती मस्त दिसतात, नाही का? आम्ही त्यांना बघून आणि जगाला दाखवून हे सांगण्याचा प्रयत्न करतो की स्त्रिया पुरुषांच्या बरोबरीने उभ्या आहेत. आज बोलूया योगिता रघुवंशी यांच्याबद्दल. या भारतातील पहिल्या महिला ट्रक चालक आहे.
योगिता आपल्या देशाची पात्र वकील बनून दर्जा मिळवू शकल्या असत्या पण त्यांनी कधीही न संपणारा प्रवासाचा मार्ग निवडला. तो रस्ता जिथे फक्त पुरुष चालतात.. धोके आणि धोक्यांनी भरलेला रस्ता.
एका अपघाताने आयुष्य बदलले
योगिता यांचे आयुष्य सामान्य भारतीय महिलांसारखे होते. महाराष्ट्रातील नंदुरबार येथे वाढलेल्या, चार भावंडांसह, वाणिज्य आणि कायद्याची पदवी प्राप्त केली. घरच्यांनी योगिता यांच्यासाठी चांगला वर पाहिला आणि मग लग्न केले. योगिता यांना नोकरी करायची होती, पण हे लग्नही एक महत्त्वाचं कर्तव्य होतं. योगिता यांना पतीची साथ मिळाल्याने त्यांनी अभ्यास सुरू ठेवला.
पती स्वत: कायद्याच्या व्यवसायात असल्याने त्यांनी योगिताची क्षमता ओळखून त्यांना कायद्याचे शिक्षण घेण्याचा सल्ला दिला. योगिता यांनी लॉ कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. अभ्यास सुरूच होता, दरम्यान त्या आई झाल्या. यशिका आणि यशविन यांना दोन लहान मुले आहेत. सर्व काही व्यवस्थित चालले होते. त्यानंतर आयुष्यात एक दुर्दैवी अपघात घडला. योगिता यांचा अभ्यास पूर्ण होऊन त्या न्यायालयाच्या दारात पोहोचल्या तोपर्यंत त्यांच्या पतीचा मृत्यू झाला होता.
दोन लहान मुले, कमाईचे दुसरे साधन नाही. मर्यादित मालमत्ता.. आणि पूर्ण आयुष्य! योगिता यांच्यासमोर अनेक प्रश्न होते, आव्हाने होती. त्या अभ्यासाचा फायदा घेत वकिलीच्या व्यवसायात उतरल्या. पण हे काम सोपे नव्हते, असे त्या सांगतात. मला वर्षभरात क्वचितच एक केस मिळाली, एवढ्या कमी पैशात मी कसे जगू शकेन? केस नाही तर उत्पन्न नाही, उत्पन्न नाही तर मुले कशी वाढवणार?
म्हणूनच मी अशा कामाच्या शोधात होते, जे त्वरित उत्पन्नाचे साधन बनू शकेल. योगिता सांगतात की, मी अनेक ठिकाणी नोकरी शोधली पण ती मिळाली नाही. घरची आर्थिक परिस्थिती हलाखीची झाली होती. मुलांच्या शाळेची फी आणि इतर खर्च भागवावा लागत असल्याने मला काम मिळत नव्हते.
टोमणे ऐकले पण धीर सोडला नाही
योगिता सांगतात, 'पती पेशाने वकील होता, पण बाजूला ते ट्रान्सपोर्टचे काम करायचा. जेव्हा मी माझ्या पहिल्या व्यवसायात चांगली कमाई केली नाही तेव्हा मी वाहतुकीत रस घेण्यास सुरुवात केली. कुटुंबातील सदस्य एकत्र होते. पण असे काही लोक होते ज्यांना माझे ट्रान्सपोर्ट लाईनवर जाणे पसंत नव्हते. कारण होते ट्रक चालकांची खराब प्रतिमा. महिलांसाठीही त्यांच्या आसपास राहणे असुरक्षित मानले जाते. मात्र वाहतूक येईपर्यंत सर्व भ्रम धुळीस मिळाले.
योगिता ट्रान्सपोर्टच्या कामाला लागल्या तेव्हा त्यांच्याकडे 3 ट्रक होते. त्या ऑफिसमध्ये बसून काम करायच्या, ड्रायव्हर सामान घेऊन जायचा. मात्र त्यानंतर दुसरा अपघात झाला. हैदराबादमध्ये मालाची वाहतूक करताना ट्रकला अपघात झाला. चालकाने घटनास्थळावरून पळ काढला. योगिता घाईत हैदराबादला पोहोचल्या, ट्रक दुरुस्त करून भोपाळला घेऊन गेल्या.
हा पहिला अनुभव होता जेव्हा योगिता यांना समजले की या व्यवसायात टिकून राहण्यासाठी स्वतःला स्टीयरिंग व्हील सांभाळावे लागेल. योगिता यांनी ट्रक ड्रायव्हिंगचे प्रशिक्षण घेतले, त्यानंतर ड्रायव्हर्ससोबत बसण्याचा अनुभव घेतला आणि काही महिन्यांनंतर त्या स्वत: फूल टाइम ट्रक ड्रायव्हर बनल्या. योगिता सांगतात की, मी प्रशिक्षण घेत असताना अनेक ट्रकचालक माझी चेष्टा करायचे. मी एक स्त्री आहे, त्यामुळे हे काम माझ्यासाठी नाही, असे त्यांना वाटायचे. पण मला माहित आहे की माझ्यावर कोणती जबाबदारी होती? जेव्हा जेव्हा ड्रायव्हर सीटवर बसायचे आणि स्टेअरिंग धरायचे तेव्हा फक्त मुलं काळजी करायची.
...आणि प्रवास सुरु झाला
टोमणे ऐकले, मत्सर झाला, लोकांच्या वाईट नजरेला सामोरा गेले, पण योगिता यांचा संयम सुटला नाही. त्यांच्या वाहतूक व्यवसायासाठी त्यांनी ट्रक चालवण्यास सुरुवात केली. हे काम करताना आता 16 वर्षे उलटली आहेत. योगिता अनेक रात्री प्रवास करतात आणि लांबचा प्रवास करतात. एवढेच नाही तर या कामात अनेकवेळा पुरुष चालकांशी त्यांची हाणामारीही झाली. काहींनी तर वाटेत हल्लेही केले. पण त्यांनी धीर धरला.
योगिता सांगतात की, पहिली 5 वर्षे कठीण होती. त्या त्यांच्या स्वतःच्या अनुभवावरून सांगतात की जेव्हा जेव्हा एखादी स्त्री एखादे काम हाती घेते जिथे फक्त पुरुषांचे अधिकार असतात तेव्हा आव्हाने दुप्पट होतात. जिथे स्त्रीसाठी ते फक्त काम आहे, तर पुरुषासाठी ते सन्मानाचा अपमान करण्यासारखे आहे.
त्या म्हणतात की स्त्रिया कार चालवतात आणि लोक अजूनही हसतात. तिकीट काउंटरवर महिला बसली असेल तर रांगेत उभे असलेले पुरुष तिची चेष्टा करतात. लोकांना असे वाटते की स्त्रिया फक्त घर आणि मुले सांभाळण्यासाठी असतात, पण मी तेच करत होते. आपल्या कुटुंबासाठी आणि मुलांसाठी काम करत होती. या धाडसाच्या जोरावर योगिता एक कुशल ट्रक चालक आहे.
आजपर्यंत त्यांच्याकडून अपघात झाला नाही. मालाची डिलिव्हरी डिले झाली नाही. त्या एक यशस्वी व्यावसायिक महिला तसेच भारतातील पहिली आणि एकमेव महिला ट्रक चालक आहे.
