Nag Panchami 2025 या वर्षी नाग पंचमी तिथीला शिवयोग आणि रवियोगाचा एक अतिशय शुभ संयोग तयार होत आहे. तसेच, २९ जुलै हा श्रावण महिन्यातील मंगळवार असल्याने, यावेळी नाग पंचमीला मंगला गौरी व्रत करण्याचा योगायोग देखील आहे.
नागपंचमी हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा सण आहे, जो श्रावण महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या पंचमी तिथीला साजरा केला जातो. या दिवशी नागदेवतेची पूजा केली जाते. नागपंचमी पूजा कशी करावी याबद्दल संपूर्ण माहिती दिली आहे:
नाग पंचमी शुभ तिथी २०२५
वैदिक पंचागानुसार, या वर्षी श्रावण महिन्यातील शुक्ल पक्षातील पंचमी तिथी २८ जुलै रोजी रात्री ११:२५ वाजता सुरू होईल आणि पंचमी तिथी २९ जुलै, मंगळवारी दुपारी १२:४७ वाजता संपेल. उदय तिथीनुसार, नाग पंचमी तिथी २९ जुलै, मंगळवारी साजरी केली जाईल.
नाग पंचमी शुभ मुहूर्त २०२५
नाग पंचमीला सर्पदेवतेची पूजा करण्याचा शुभ मुहूर्त २९ जुलै रोजी सकाळी ५:४१ ते ०८:२३ पर्यंत असेल. त्याच वेळी २९ जुलै रोजी चौघडियाचा शुभ मुहूर्त सकाळी १०:४१ ते १२:२८ पर्यंत असेल. दुपारच्या शुभ मुहूर्ताबद्दल बोलायचे झाले तर तो दुपारी १२:२७ ते २:०९ पर्यंत असेल. पूजेचा दुसरा मुहूर्त दुपारी ३:५१ ते ५:३२ पर्यंत असेल.
नागपंचमी पूजेची तयारी
घर आणि पूजास्थान स्वच्छ करा.
स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करा.
पूजा साहित्य-
नागदेवतेची मूर्ती किंवा चित्र (धातू, माती किंवा कागदाचे),
दूध, दही, तूप, मध, साखर (पंचामृत तयार करण्यासाठी),
हळद, कुंकू, गंध, अक्षता, फुले, बेलपत्र, धूप, दीप, अगरबत्ती, कापूर,
प्रसादासाठी लाडू, खीर किंवा दूधापासून बनवलेले पदार्थ,
पाण्याने भरलेला तांब्या, पाट, रांगोळी, स्वच्छ कापड.
नागपंचमी पूजा विधी
जर मूर्ती उपलब्ध नसेल, तर हळदीने किंवा शेणाने नागाची छोटी मूर्ती बनवावी.
सकाळी स्नान करून पूजास्थानावर स्वच्छ आसनावर बसावे.
पाटावर स्वच्छ कापड पसरून त्यावर रांगोळी काढा.
नागदेवतेची मूर्ती किंवा चित्र मध्यभागी ठेवा.
हातात पाणी, फूल आणि अक्षता घेऊन संकल्प करा: “मम सर्वपापक्षयार्थं, सर्पदोषनिवारणार्थं, नागपंचमी पूजनं करिष्ये.”
पाण्याने आचमन करून स्वतःला शुद्ध करा.
दीप आणि अगरबत्ती प्रज्वलित करा.
मूर्तीवर हळद, कुंकू, गंध लावून फुले आणि बेलपत्र अर्पण करा.
नागमूर्तीला पंचामृताने स्नान घालावे.
पाण्याने अभिषेक करा आणि स्वच्छ कापडाने मूर्ती पुसा.
मूर्तीला हार, फुले, अक्षता अर्पण करा.
नागमंत्र: “ॐ नागदेवतायै नमः” किंवा “ॐ अनंतं वासुकिं शेषं पद्मनाभं च कम्बलम्। शंखपालं धृतराष्ट्रं तक्षकं कालियं तथा। एतानि नव नामानि च महानागानाम्।” (हा मंत्र 108 वेळा जपावा.)
खीर, लाडू किंवा दूधापासून बनवलेला प्रसाद अर्पण करा.
जर घराजवळ वाळवंट (मुंगसाचे खळे) असेल, तर तिथे जाऊन दूध, फुले आणि प्रसाद अर्पण करा.
वाळवंटावर हळद, कुंकू आणि गंध लावा.
पूजा संपल्यानंतर मूर्तीचे विसर्जन जवळच्या नदीत किंवा पाण्याच्या ठिकाणी करावे. जर मूर्ती धातूची असेल, तर ती पुढील वर्षासाठी ठेवावी.
प्रसाद कुटुंबियांमध्ये वाटा.
नागपंचमीच्या दिवशी पाळावयाचे नियम
काही लोक उपवास करतात. उपवासात दूध, खीर किंवा फळांचे सेवन करावे.
जमिनीची खोदाई करू नये, कारण यामुळे सापांना इजा होऊ शकते.
तळलेले पदार्थ खाऊ नयेत.
सापांना मारू नये किंवा त्यांना त्रास देऊ नये.
गरजूंना अन्न, वस्त्र किंवा दूध दान करावे.
नागपंचमीचे वैज्ञानिक आणि पर्यावरणीय महत्त्व
साप हे शेतीसाठी उपयुक्त आहेत, कारण ते उंदीर आणि कीटक खाऊन शेतांचे रक्षण करतात.
या सणामुळे पर्यावरण संरक्षण आणि सापांचे महत्त्व याबद्दल जागरूकता वाढते.
मात्र जिवंत सापांना दूध पाजण्याचा प्रयत्न करू नये, कारण यामुळे सापांचे आरोग्य धोक्यात येऊ शकते.
पूजा पर्यावरणाला हानी न पोहोचवता करावी.
नागपंचमी हा सण भक्ती आणि श्रद्धेने साजरा केल्यास कुटुंबाला सुख, समृद्धी आणि संरक्षण मिळते. स्थानिक प्रथा आणि पंडितांचा सल्ला घेऊन पूजा करावी.
महत्त्व
नागदेवता सर्पदेवतेचे प्रतीक मानले जातात. हिंदू शास्त्रानुसार, नाग हे पृथ्वीचे रक्षक आणि शेतीच्या समृद्धीचे प्रतीक आहेत. त्यांची पूजा केल्याने कुटुंबाला सुख, समृद्धी आणि संरक्षण मिळते. पौराणिक कथेप्रमाणे समुद्रमंथनात नागराज वासुकी यांनी मंदार पर्वताला दोरी बनून सहाय्य केले होते. भगवान शंकराच्या गळ्यातील नाग आणि विष्णूंच्या शेषनाग यांच्याशीही नागपंचमीचा संबंध आहे.
