अब्दुल कलाम हे भारताचे अकरावे आणि पहिले गैर-राजकीय राष्ट्रपती होते, ज्यांना तंत्रज्ञान आणि विज्ञानातील त्यांच्या विशेष योगदानामुळे हे पद मिळाले. ते एक अभियंता आणि शास्त्रज्ञ होते, कलाम जी 2002-07 पर्यंत भारताचे राष्ट्रपतीही होते. राष्ट्रपती झाल्यानंतर कलामजी हे सर्व देशवासीयांच्या दृष्टीने अत्यंत आदरणीय आणि कर्तृत्ववान व्यक्ती आहे.
कलाम जी यांनी जवळपास चार दशके वैज्ञानिक म्हणून काम केले आहे, ते अनेक प्रतिष्ठित संस्थांचे प्रशासकही राहिले.
अब्दुल कलाम जन्म आणि शैक्षणिक जीवन - कलाम यांचा जन्म 15 ऑक्टोबर 1931 रोजी धनुष्कोडी गावात रामेश्वरम, तामिळनाडू येथे एका मच्छीमार कुटुंबात झाला होता, ते तमिळ मुस्लिम होते. त्यांचे पूर्ण नाव डॉ अवुल पाकीर जैनउल्लाब्दीन अब्दुल कलाम आहे. त्यांच्या वडिलांचे नाव जैनुलाब्दीन होते. ते एका मध्यमवर्गीय कुटुंबातील होते. वडील मच्छीमारांना बोट देऊन घर चालवत असत.
बाल कलाम यांनाही त्यांच्या शिक्षणासाठी खूप संघर्ष करावा लागला. ते घरोघरी वर्तमानपत्रे वाटायचे आणि त्या पैशातून शाळेची फी भरायचे. अब्दुल कलामजी यांनी त्यांच्या शिस्त, प्रामाणिकपणा आणि उदार स्वभावाने जगण्याची शिकवण त्यांना वडिलांकडून मिळाली. त्यांच्या आईची देवावर अपार श्रद्धा होती. कलामजींना 3 मोठे भाऊ आणि 1 मोठी बहीण होती. या सर्वांशी त्यांचे अतिशय जवळचे नाते होते.
अब्दुल कलाम यांचे सुरुवातीचे शिक्षण रामेश्वरम प्राथमिक शाळेत झाले. 1950 मध्ये कलाम यांनी बीएससीची परीक्षा st. Joseph’s college येथून पूर्ण केली. यानंतर त्यांनी 1954-57 मध्ये मद्रास इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (एमआयटी) मधून एरोनॉटिकल इंजिनिअरिंगमध्ये डिप्लोमा केला. लहानपणी फायटर पायलट होण्याचे त्यांचे स्वप्न होते. पण हे स्वप्न काळानुसार बदलले.
कलाम यांच्या कारकिर्दीची सुरुवात –1958 मध्ये कलाम जी डी.टी.डी. आणि पी. मधील तांत्रिक केंद्रात वरिष्ठ शास्त्रज्ञ म्हणून काम करू लागले. येथे राहून त्यांनी prototype hover craft साठी तयार केलेल्या वैज्ञानिक संघाचे नेतृत्व केले. आपल्या कारकिर्दीच्या सुरुवातीला अब्दुल कलामजींनी भारतीय लष्करासाठी एक छोटे हेलिकॉप्टर डिझाइन केले होते.
1962 मध्ये अब्दुल कलाम यांनी संरक्षण संशोधन सोडून भारताच्या अंतराळ संशोधनात काम करायला सुरुवात केली. 1962 ते 82 या काळात त्यांनी या संशोधनाशी संबंधित अनेक पदे भूषवली. 1969 मध्ये, कलाम भारताच्या पहिल्या SLV-3 (रोहिणी) च्या वेळी इस्रोचे प्रकल्प प्रमुख बनले.
अब्दुल कलाम यांच्या नेतृत्वाखाली 1980 मध्ये रोहिणीची पृथ्वीजवळ यशस्वीपणे स्थापना झाली. त्यांच्या महत्त्वपूर्ण योगदानाबद्दल, त्यांना 1981 मध्ये भारत सरकारने भारताच्या राष्ट्रीय पुरस्कारांपैकी एक पद्मभूषण देऊन सन्मानित केले. अब्दुल कलाम यांनी आपल्या यशाचे श्रेय नेहमी आपल्या आईला दिले. ते म्हणाले की त्यांच्या आईनेच त्यांना चांगले आणि वाईट समजून घ्यायला शिकवले. ते म्हणायचे, “माझा अभ्यासाकडे असलेला कल पाहून आईने मला एक छोटा दिवा आणून दिला, जेणेकरून मी रात्री अकरा वाजेपर्यंत अभ्यास करू शकेन. आईने मला साथ दिली नसती तर मी इथपर्यंत पोहोचू शकलो नसतो.
एपीजे अब्दुल कलाम राष्ट्रपती जीवन - 1982 मध्ये ते पुन्हा संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्थेचे संचालक झाले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली एकात्मिक मार्गदर्शित क्षेपणास्त्र विकास कार्यक्रम यशस्वीपणे सुरू झाला. अग्नी, पृथ्वी आणि आकाशच्या लॉन्चिंगमध्ये कलाम यांची फार महत्त्वाची भूमिका होती. 1992 मध्ये, एपीजे अब्दुल कलामजी संरक्षण मंत्र्यांचे विज्ञान सल्लागार आणि सुरक्षा संशोधन आणि विकास विभागाचे सचिव बनले. 1999 पर्यंत त्यांनी या पदावर काम केले. भारत सरकारच्या मुख्य शास्त्रज्ञांच्या यादीत त्यांचे नाव समाविष्ट आहे. 1997 मध्ये, एपीजे अब्दुल कलामजी यांना विज्ञान आणि भारतीय संरक्षण क्षेत्रातील त्यांच्या योगदानासाठी भारताचा सर्वोच्च सन्मान "भारतरत्न" प्रदान करण्यात आला.
2002 मध्ये, कलाम जी यांना भारतीय जनता पार्टी-समर्थित NDA घटकांनी राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीच्या वेळी उमेदवार बनवले, ज्याला सर्वांनी पाठिंबा दिला आणि 18 जुलै 2002 रोजी एपीजे अब्दुल कलाम यांनी पदाची शपथ घेतली. कलाम जी कधीच राजकारणाशी संबंधित नव्हते, तरीही ते भारताच्या सर्वोच्च राष्ट्रपती पदावर राहिले. जीवनात सुखसोयींचा अभाव असतानाही ते राष्ट्रपती पदापर्यंत कसे पोहोचले, ही गोष्ट आपल्या सर्वांसाठी प्रेरणादायी आहे. एपीजे अब्दुल कलामजींना आजचे अनेक तरुण आपला आदर्श मानतात. छोट्या गावात जन्म घेणं आणि ही उंची गाठणं ही काही सोपी गोष्ट नाही. त्यांच्या समर्पण, मेहनत आणि कार्यपद्धतीच्या बळावर अपयशाला तोंड देत ते कसे पुढे गेले, त्यातून आपण काहीतरी शिकले पाहिजे.
एपीजे अब्दुल कलाम यांचा स्वभाव- एपीजे अब्दुल कलाम यांना मुलांबद्दल खूप आपुलकी आहे. आपल्या देशातील तरुणांना ते नेहमीच चांगले धडे देत आले आहेत, तरुणांची इच्छा असेल तर संपूर्ण देश बदलू शकतो, असे ते म्हणायचे. देशातील सर्व लोक त्यांना 'मिसाईल मॅन' या नावाने संबोधतात. डॉ एपीजे कलाम यांना भारतीय क्षेपणास्त्रांचे जनक म्हणून ओळखले जाते. कलाम जी हे भारताचे पहिले राष्ट्रपती आहेत, जे अविवाहित असण्यासोबतच वैज्ञानिक पार्श्वभूमीतून राजकारणात आले. एपीजे अब्दुल कलाम यांनी राष्ट्रपती होताच देशाच्या एका नव्या पर्वाची सुरुवात केली, जो आजपर्यंतचा एक उदाहरण आहे.
पद सोडल्यानंतरचा प्रवास- राष्ट्रपतीपद सोडल्यानंतर कलाम भारतीय अंतराळ विज्ञान आणि तंत्रज्ञान संस्थेचे तिरुवनंतपुरमचे कुलपती झाले. तसेच अण्णा विद्यापीठाचे एरोस्पेसअभियांत्रिकी महाविद्यालयात प्राध्यापक झाले. याशिवाय त्यांना देशातील अनेक महाविद्यालयांमध्ये व्हिजिटिंग प्रोफेसर म्हणून बोलावण्यात आले.
कलामांनी लिहिलेली पुस्तके-
अदम्य जिद्द (मराठी अनुवाद : सुप्रिया वकील)
इग्नायटेड माइंड्‌स: अनलीशिंग द पॉवर विदिन इंडिया (’प्रज्वलित मने’ या नावाचा मराठी अनुवाद, अनुवादक : चंद्रशेखर मुरगुडकर)
'इंडिया 2020- ए व्हिजन फॉर द न्यू मिलेनियम' (इंग्रजी, सहलेखक अब्दुल कलाम आणि वाय.एस. राजन); 'भारत 2020: नव्या सहस्रकाचा भविष्यवेध' या नावाने मराठी अनुवाद : अभय सदावर्ते)
इंडिया - माय-ड्रीम
उन्‍नयन (ट्रान्सेन्डन्सचा मराठी अनुवाद, सकाळ प्रकाशन)
एनव्हिजनिंग ॲन एम्पॉवर्ड नेशन :
फॉर सोसायटल ट्रान्सफॉरमेशन
विंग्ज ऑफ फायर (आत्मचरित्र). मराठीत अग्निपंख नावाने अनुवाद, अनुवादक : माधुरी शानभाग.
सायंटिस्ट टू प्रेसिडेंट (आत्मकथन)
टर्निंग पॉइंट्‌स (याच नावाचा मराठी अनुवाद : अंजनी नरवणे)
टार्गेट 3 मिलियन (सहलेखक - सृजनपालसिंग)
ट्रान्सेन्डन्स : माय स्पिरिचुअल एक्‍सपिरिअन्सेस विथ प्रमुखस्वामीजी (सहलेखक - अरुण तिवारी)
दीपस्तंभ (सहलेखक : अरुण तिवारी; मराठी अनुवाद कमलेश वालावलकर)
परिवर्तनाचा जाहीरनामा (मूळ इंग्रजी-अ मॅनिफेस्टो फॉर चेंज) सहलेखक - व्ही. पोतराज, मराठी अनुवाद - अशोक पाध्ये)
ए.पी.जे. अब्दुल कलाम : संपूर्ण जीवन (अरुण तिवारी).
बियॉंण्ड 2010 : अ व्हिजन फॉर टुमॉरोज इंडिया (सहलेखक वाय.एस. राजन, मराठी अनुवाद-सकाळ प्रकाशन)
महानतेच्या दिशेने : एकत्र येऊ या बदल घडवू या (मॅजेस्टिक प्रकाशन)
स्क्वेअरिंग द सर्कल सेवन स्टेप्स टू इंडियन रेनेसांस ( सहलेखक – अरुण तिवारी. मराठी अनुवाद : सेवन स्टेप्स टू इंडियन रेनेसांस – भारतीय प्रबोधनपर्व – वैभवशाली भारताची आगामी दिशा. अनुवादक : संजय माळी, बुकगंगा पब्लिकेशन्स ) अब्दुल कलाम यांचे सदर पुस्तक अत्यंत महत्त्वाचे आहे व त्यातून खूप काही शिकण्यासारखे आहे. भारताचे परिवर्तन सुरू असून ते कोणत्या दिशेने करणे श्रेयस्कर होईल याचे मार्मिक विश्लेषण यात आहे.
अब्दुल कलामांना मिळालेले पुरस्कार व सन्मान
1981 : पद्मभूषण
1990 : पद्मविभूषण
1997 : भारतरत्न
1997 : इंदिरा गांधी राष्ट्रीय एकात्मता पुरस्कार
1998 : वीर सावरकर पुरस्कार
2000 : रामानुजन पुरस्कार
2007 : किंग्ज चार्ल्स (दुसरा) पदक
2007 : ब्रिटन येथील वॉल्व्हरहॅम्प्टन विद्यापीठाची डॉक्टर ऑफ सायन्स ही मानद पदवी
2008 : सिंगापूर येथे डॉक्टर ऑफ इंजिनिअरिंग ही मानद पदवी
2009 : अमेरिकन सोसायटी ऑफ मेकॅनिकल इंजिनिअर्सचे हूव्हर पदक
2010 : वॉटर्लू विद्यापीठाची डॉक्ट ऑफिंजिनिअरिंग ही मानद पदवी
2011 : न्य़ूयॉर्कच्या आयईईई या संस्थेचे सभासदत्व
2012 : आऊटलुक इंडियाच्या ‘द ग्रेटेस्ट इंडियन’ या आंतरराष्ट्रीय सर्वेक्षणामध्ये कलाम दुसऱ्या क्रमांकावर होते.
2015 सप्टेंबर : बंगालच्या उपसागरात ओरिसाच्या किनाऱ्याजवळ असलेल्या व्हीलर आयलंडचे प्रचलित नाव बदलून ते अब्दुल कलाम बेट असे करण्यात आले.
एपीजे अब्दुल कलाम यांचे निधन- 27 जुलै 2015 रोजी शिलाँगला IIM मध्ये एका कार्यक्रमादरम्यान अब्दुल कलाम साहेबांची तब्येत बिघडली होती, ते तिथल्या एका कॉलेजमध्ये मुलांना लेक्चर देत होते, तेवढ्यात अचानक ते पडले. त्यानंतर त्यांना शिलाँग येथील रुग्णालयात दाखल करण्यात आले आणि त्यांची प्रकृती चिंताजनक असल्याने त्यांना आयसीयूमध्ये ठेवण्यात आले. त्यानंतर त्यांनी अखेरचा श्वास घेऊन जगाचा निरोप घेतला.
या दुःखद वृत्तानंतर सात दिवसांचा राजकीय दुखवटा जाहीर करण्यात आला. वयाच्या 84 व्या वर्षी त्यांनी जगाचा निरोप घेतला. त्यांच्या मृत्यूनंतर, 28 जुलै रोजी, त्यांना गुवाहाटीहून दिल्लीत आणण्यात आले, तेथे त्यांना दिल्लीतील घरी जनतेच्या दर्शनासाठी ठेवण्यात आले. इथे सगळे बडे नेते आले आणि त्यांना श्रद्धांजली वाहिली. यानंतर त्यांना एअरबसने त्यांच्या गावी नेण्यात आले. 30 जुलै 2015 रोजी कलाम यांच्यावर त्यांच्या मूळ गावी रामेश्वरमजवळ अंत्यसंस्कार करण्यात आले.
अब्दुल कलाम साहेब ज्यांना मिसाईल मॅन म्हटले जाते, त्यांनी प्रत्येक युगात देशाची सेवा केली, त्यांच्या ज्ञानातून त्यांनी देशाला अनेक क्षेपणास्त्रे दिली आणि देशाला शक्तिशाली बनवले.
भारत सुरक्षित व्हावा या उद्देशाने त्यांनी पृथ्वी, अग्नी अशी क्षेपणास्त्रे दिली. ज्ञानविज्ञान क्षेत्रात प्रसिद्ध असलेल्या कलाम साहेबांनी देशाला शक्तिशाली आणि स्वावलंबी बनवले. त्यांनी देशाला तत्वज्ञानात स्वावलंबी बनवले.
अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या कार्यकाळात त्यांनी देशासाठी मोठे योगदान दिले. ते त्यांच्या साध्या वागणुकीसाठी प्रसिद्ध होते. मुस्लिम असल्यामुळे त्यांना दुसर्‍या देशाने आपल्या देशात बोलावले, पण देशावरील प्रेमामुळे त्यांनी कधीही देश सोडला नाही. देशाचे यशस्वी राष्ट्रपती म्हणून त्यांच्याकडे पाहिले जात होते,
देशातील तरुणांना त्यांनी वेळोवेळी मार्गदर्शन केले. त्यांच्या घोषणा आणि पुस्तकांच्या माध्यमातून तरुणांना ते आजही मार्गदर्शन करत आहे.
