Gudi Padwa चैत्र महिना हा सनातन धर्मात अत्यंत पवित्र आणि महत्त्वाचा मानला जातो. चैत्र महिना हा हिंदू कॅलेंडरचा पहिला महिना आहे. चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षातील प्रतिपदा तिथी हा हिंदू नववर्षाचा पहिला दिवस आहे. या तारखेपासून चैत्र नवरात्रीची सुरुवात होते. या दिवशी गुढीपाडव्याचा सण देखील साजरा केला जातो. मराठी समाजासाठी गुढीपाडव्याला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. संपूर्ण महाराष्ट्रात हा सण उत्साहात साजरा केला जातो. दक्षिण भारतात हा सण उगादी या नावाने ओळखला जातो. हिंदू नववर्षाच्या सुरुवातीच्या आनंदात साजरा होणाऱ्या गुढीपाडव्याबद्दल काही खास गोष्टी जाणून घेऊया.
1. गुढीपाडवा विशेषतः महाराष्ट्रात साजरा केला जातो. यामध्ये 'गुढी' म्हणजे 'विजय ध्वज' आणि पाडवा म्हणजे प्रतिपदा तिथी. गुढीपाडव्याच्या निमित्ताने प्रत्येक घरात विजयाचे प्रतीक म्हणून गुढी सजवली जाते.
2. या उत्सवाशी संबंधित अशी एक मान्यता आहे की या दिवशी शालिवाहन नावाच्या कुंभार पुत्राने मातीच्या सैनिकांच्या सैन्याने आपल्या शत्रूंवर विजय मिळवला होता. याच कारणामुळे शालिवाहन शकही याच दिवशी सुरू होतो.
3. गुढीपाडव्याच्या दिवशी ब्रह्माजींनी विश्वाची निर्मिती केली. या दिवसापासून सत्ययुग सुरू झाल्याचेही मानले जाते.
4. पौराणिक कथांशी संबंधित अशी एक मान्यता आहे की गुढीपाडव्याच्या दिवशी भगवान श्री रामाने बळीचा वध करून दक्षिण भारतात राहणाऱ्या लोकांना त्याच्या दहशतीपासून मुक्त केले. यानंतर येथील लोकांनी आनंद व्यक्त करत घरोघरी विजयाचा झेंडा फडकावला. ज्याला गुढी म्हणतात.
5. आदिशक्तीचे प्रकटीकरण चैत्र नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी झाले. या दिवशी गणितज्ञ भास्कराचार्य यांनीही तिथी, वार, नक्षत्र, योग आणि करण यांच्या आधारे पंचांग रचल्याचे सांगितले जाते.
6. गुढी पाडवा हा गोवा आणि केरळमधील कोकणी समुदाय संवत्सरा पाडो म्हणून साजरा करतात. तर कर्नाटकात हा सण युगादि नावाने साजरा केला जातो. त्याचप्रमाणे आंध्र प्रदेश आणि तेलंगणामध्ये तो उगादी म्हणून साजरा केला जातो.
7. गुढीपाडव्याला उगादी (युगादी) असेही म्हणतात. युगादि हे युग आणि आदि या शब्दांपासून बनलेले आहे. हा सण विशेषतः आंध्र प्रदेश आणि कर्नाटकात साजरा केला जातो. या दिवशी येथील घरोघरी 'पचडी/प्रसादम' वाटले जाते. असे मानले जाते की या प्रसादाचे सेवन केल्याने माणूस वर्षभर निरोगी राहतो.
8. महाराष्ट्रात गुढीपाडव्याच्या दिवशी पुरणपोळी किंवा श्रीखंड केलं जातं. पुरणपोळीत जीवनातील गोडवा वाढवण्यासाठी तर जीवनातील कडूपणा घालवण्यासाठी कडुलिंबाची फुले, जीवनाशी निगडीत आंबट-गोड अनुभव म्हणून चिंच आणि कच्चा आंबा स्वीकारून बनवलं जातं. या पवित्र सणाच्या दिवसापासून येथील लोक आंबे खाण्यास सुरुवात करतात.
9. गुढीपाडव्याच्या दिवशी गोचर देवता सूर्य, अर्घ्य, ध्वजापूजा, पुरणपोळी, कडुलिंबाची पाने इत्यादीचे विशेष महत्त्व आहे. या पवित्र सणावर लोक सूर्यदेवाकडून सुख, समृद्धी आणि आरोग्यासाठी प्रार्थना करतात.
10. गुढीपाडव्याच्या दिवशी, लोक सकाळी स्नान आणि ध्यान केल्यानंतर पारंपारिक कपडे परिधान करतात आणि पूजा करतात. मराठी स्त्रिया नऊवारी साडी नेसतात, तर पुरुष कुर्ता-धोती किंवा पायजमा आणि लाल किंवा भगवा फेटा घालतात. उत्तर भारतात चैत्र नवरात्रीच्या सुरुवातीपासून घरांची विशेष साफसफाई केल्याप्रमाणे, महाराष्ट्रातही लोक गुढीपाडव्याच्या दिवशी खास घरांची स्वच्छता करतात. या दिवशी, दृश्य देवता सूर्याच्या पूजेनंतर, गुढीची म्हणजे विजय चिन्हाची विशेष पूजा करण्याचा नियम आहे. या शुभ सणानिमित्त लोक आपली घरे रांगोळी, फुले व वंदनवारांनी सजवतात.
